3 min
Wat ging er aan vooraf?
Toen Filips II in augustus 1559 voorgoed de Nederlanden verliet, om vanuit zijn geboorteland te regeren, benoemde hij zijn halfzuster Margaretha van Parma tot landvoogdes van de toenmalige Nederlanden. Ze zou onder andere door de Raad van State worden bijgestaan, waarin edelen als Willem van Oranje en de graven van Egmond en van Hoorn ook zaten. Laatstgenoemden hadden echter het idee stelselmatig buiten de regeringszaken gehouden te worden en waren daarom niet altijd aanwezig als belangrijke beslissingen werden gemaakt. Hierdoor waren zij op papier medeverantwoordelijk voor een beleid waar zij niet achter stonden.
Alkmaar wordt bestormd.
Brieven, Beeldenstorm en de strijd barst los
De Nederlandse Opstand, die uitmondde in de bekende Tachtigjarige Oorlog, begon met wat onschuldige acties: van het Smeekschrift tot aan verscheidene protestbrieven aan Filips II om te pleiten voor meer inspraak en aanpassingen in het beleid. Met propaganda wist Willem van Oranje een deel van het volk voor zich te winnen en de mensen tegen Filips II, diens beleid en Spanje op te hitsen. Na de Beeldenstorm was het echter niet meer aan de toegeeflijke Margaretha van Parma, maar aan de harde en machtsbeluste Hertog van Alva om de opstandelingen aan te pakken. De graven van Egmond en Hoorn vonden de dood. Willem van Oranje vluchtte, maar kwam terug met een geuzenleger om het op te nemen tegen de koningsgezinde troepen van Don Frederik, Alva’s zoon, uit Spanje. De strijd barstte los.
Het Beleg van Alkmaar. Beeld: Wikimedia Commons.
Welke poort wordt geopend?
Bij Alkmaar kwam het in 1573 tot een keerpunt. De stad werd omsingeld. Voor de ene stadspoort stond het koningsgezinde leger van Don Frederik, voor de andere het Geuzenleger van Willem van Oranje. Beiden wilden binnengelaten worden. De stad moest kiezen voor één van beiden, maar dat was niet makkelijk. De verdeeldheid binnen Alkmaar was groot, in het stadsbestuur en onder de burgers wilde de ene helft zich achter Filips II scharen en de andere helft zich bij de opstand van Willem van Oranje aansluiten. Terwijl het stadsbestuur hierover in beraad was, lieten twee Oranjegezinde burgers de Geuzen binnen. De keuze was gemaakt.
Bestorming van Alkmaar. Door Christiaan Lodewijk van Kesteren. Beeld: Rijksmuseum.
Vestingwerk van vuilnis en brandende takken
Op 21 augustus sloegen de Spaanse soldaten het beleg voor Alkmaar. De stad was erop voorbereid en was al eerder begonnen met de bouw van vestingwerken, gebruik makend van vuilnis. Desondanks werd de aanval met succes ingezet en vielen er aan beide zijden behoorlijk wat doden. Tijdens een grote aanval op 18 september wist Alkmaar door middel van kokend teer en brandende takken de koningsgezinde soldaten op afstand te houden.
Ruim anderhalve maand duurde het beleg. Het einde kwam in zicht toen besloten werd de dijken door te steken, waardoor de omgeving van Alkmaar onder water kwam te staan. De Spanjaarden bleven in de modder steken. Het keerpunt van de strijd.
Het Beleg van Alkmaar 1573. Toegeschreven aan Coenraad Decker. Beeld: Rijksmuseum.
Alkmaar ontzet, door modder gered
Op 8 oktober 1573, na vijftien dagen vast te hebben gezeten in de modderpoel om de stad, gaf Don Frederik het beleg op. Het leger trok zich terug. Alkmaar was hiermee een van de eerste Hollandse steden die werden ontzet. Buiten Amsterdam en omgeving, bekend als ‘Moorddam’, had de Opstand van Willem van Oranje vanaf toen de overmacht in het noorden van Holland. Het wordt nog steeds gevierd.
Elk jaar op en rond 8 oktober staat Alkmaar in het teken van het Ontzet. Er is dan onder andere een kermis, veel muziek en een kranslegging in het Victoriepark. Er worden wandeltochten gehouden, waaronder een lampenoptocht in de binnenstad en de Victoriezaal in het Stedelijk Museum Alkmaar is geheel gewijd aan het Alkmaars Ontzet. Op 8 oktober zelf is er ’s avonds vuurwerk. Misschien minder bekend dan het Leids Ontzet, maar evengoed een groots feest.
Victorientje, toonbeeld van het Alkmaars ontzet in Alkmaar.
Auteur: Liza Koppenrade
Bronnen
- De trouw beproefd, de Spaanse tirannie, http://www.dutchrevolt.leiden.edu/dutch/verhaal/Pages/verhaal03.aspx
- Geschiedenis Alkmaar Ontzet, http://8october.nl/geschiedenis-alkmaar-ontzet/
- Alkmaars Ontzet tijdens de Tachtigjarige Oorlog, http://www.isgeschiedenis.nl/toen/oktober/alkmaars-ontzet-tijdens-de-tachtigjarige-oorlog/
Publicatiedatum: 07/10/2015
Vul deze informatie aan of geef een reactie.