Singel 390, Bouwkonst

De verhoogde lijstgevel van Singel 390, in een vroege Lodewijk XIV-stijl, heeft een halfcirkelvormige verhoging. Daarboven een rijk gebeeldhouwde, attiekachtige versiering met de halfliggende beelden Apollo en Minerva. In de hoeken hangen aan de kroonlijst vellen tekenpapier: de bouwheer Anthonie van Wijngaarden was meester-timmerman (we zouden dat nu "architect" noemen). Hij stelde zich voor als een gecultiveerd bouwkundige onder bescherming van de patronen van de kunsten: Apollo en Minerva. Het beeldprogramma van de top verwijst dus naar het beroep van de bouwheer. Ook de naam van het huis, de Bouwkonst, verwijst daarnaar.

1 min

Mogelijk heeft Van Wijngaarden zelf zijn woonhuis ontworpen, al dan niet in samenwerking met de beeldhouwer Anthonie Turck, wiens hand wij herkennen in het beeldhouwwerk. Op oude tekeningen is te zien dat de geveltop bekroond was met een hemelbol, vergelijkbaar met die van het stadhuis op de Dam (gedragen door Atlas) dat wellicht een inspiratiebron is geweest. In 1731 wordt een opengewerkte globe geplaatst op Herengracht 475. De globe van Singel 390 is in 1914 verwijderd. In december 2002 werd echter een nieuw gemaakte hemelbol op de gevel teruggeplaatst. Waarschijnlijk sierde de globe de gevel van oudsher: de hele gevel heeft betere verhoudingen gekregen nu er een bekroning op staat en de loze verhoging in het midden krijgt opeens een functie. Bovendien past de globe, die immers verwijst naar de kosmische godensfeer, bij de uitgebeelde goden. Singel 390 heeft misschien wel de mooiste deuromlijsting van Amsterdam. De deurpartij is uit de bouwtijd (±1700) en heeft twee putti met een cartouche met een zittende vrouw. Het onderschrift “Bouwkonst” is in deze cartouche aangebracht. Een dergelijke deuromlijsting is er ook geweest op Keizersgracht 606–608, maar daar is de oorspronkelijke deuromlijsting in de loop van de tijd verdwenen.

Aquarel Singel 390. Aquarel (gesigneerd door F. van Wolde) uit 1907 toont de hemelglobe. Beeld: Digitaal Grachtenhuis.

Bouwgegevens

Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Verhoogde lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV Bouwjaar: 1699
Architect: Anthonie Turck
Opdrachtgever/eerste gebruiker: Anthonie van Wijngaarden (meester-timmerman)

Monumentstatus: Rijksmonument

Publicatiedatum: 14/03/2014