3 min

Het duizend eilanden rijk

In een lange periode die voorafging aan de ruilverkaveling werd het slijk uit de sloten gebruikt om de akkers kunstmatig op te hogen en de arme grond mee te bemesten. Maar met het uitbaggeren van de sloten werden de eilandjes smaller en de sloten breder. Gemiddeld had een tuinder zeven eilandjes in bezit, die door vererving vaak ver uit elkaar konden liggen. De bewerking van die landen werd tevens bemoeilijkt door de bereikbaarheid. Alle materiaal en mensen moesten met boten worden vervoerd waardoor veel tijd verloren ging.“Mijn oudste zwager vertelde ooit dat hij met een koude tegenwind langs de Ambachtsdijk met paard en ploeg in een praam, terug kwam varen na een dag ploegen. Er stond een man met een fototoestel langs de dijk, die naar mijn toen nog jongensachtige zwager Kees riep: ‘Zo jongen, aan het spelevaren?’. Hij antwoordde: ‘Barst vent!’ Hij was een uur aan het kloeten geweest. Tegen de wind in.” Jan A. Spaansen, Zuid-Scharwoude.

Sloot: vaarroute en open riool

De Langedijk, met daarop de Dorpsstraat, was een van de weinige doorgaande wegen. Parallel aan de Dorpsstraat liep ten oosten de Achterburggracht en ten westen de Voorburggracht. Deze doorgaande sloten dienden niet alleen als vaarroute maar vormden ook de (open) riolen. De plaatselijke zuurkoolfabrieken en conservenfabriek loosden het afvalwater ook in deze sloten. De toestand van het oppervlaktewater in de polder was hierdoor zeer slecht en de stank vaak ondragelijk.

Het dagelijks leven in Broek op Langedijk, gezien vanaf de Achterburggracht, ca. 1910. Bron: Regionaal Archief Alkmaar

Bijverdienen in de Hoogovens

In de naoorlogse jaren werden de opbrengsten van de tuinders steeds minder. Veel tuinders zagen zich gedwongen naast hun tuinderij  ander werk te zoeken. Vanaf de jaren vijftig gingen velen aan de slag bij de staalgigant Hoogovens. Het werd steeds duidelijker dat grote veranderingen noodzakelijk waren. De plaatselijke politiek en belangenverenigingen hebben lang aangedrongen op een grootschalige ruilverkaveling en herinrichting van het gebied. Door de hoge kosten werd pas in 1962 en 1964 door het Rijk en de Provincie met de plannen ingestemd. Op 23 december 1964 kon de verkaveling aan de grondeigenaren worden voorgelegd: 97% stemde voor.

Recreatiepark het Geestmerambacht

In de periode van 1968 tot 1974 werd het grootste gedeelte van het gebied herverkaveld. Kleine tuinderijen maakten plaats voor grootschalige landbouw. Nieuwe wegen werden aangelegd om het gebied te ontsluiten. Een deel van de herverkavelde grond zou bestemd worden voor woningbouw. Hierdoor konden de gemeente Alkmaar en de omliggende gemeenten  uitbreiden. Rondom de centrale zandwinningput die het benodigde zand leverde voor het dempen van de vele sloten en vaarten werd een recreatiepark ingericht, het Geestmerambacht.

De huidige villawijk. De losse eilandjes zijn nog te herkennen. Geheel links ziet u de Dorpsstraat van Langedijk Bron: Google Maps

Riolering

Ter verbetering van de waterhuishouding werd een afvalwaterzuivering en riolering aangelegd. Omdat in de Dorpsstraat van Langedijk geen ruimte was voor riolering, besloot men de Voorbruggracht te dempen en daar riolering aan te leggen, met zijspruiten voor de huizen. Bewoners moesten dan zelf voor de aansluiting op hun huis zorgen.

Overblijfselen Geestmerambacht

Door de herinrichting voldeed het gebied meer aan de nieuwe woonwensen. Maar hiervoor heeft het oude landschap wel moeten verdwijnen. Alleen in het zuidoostelijk gedeelte van het Geestmerambacht, het Oosterdel, is een stuk van het oorspronkelijke landschap bewaard gebleven. Ook de Achterbruggracht is voor een groot gedeelte intact gebleven. De rest van de eilandjes is grotendeel bebouwd waardoor een prachtige villawijk is ontstaan. De laatste jaren probeert de gemeente Langedijk de doorvaarbaarheid van de gemeente te bevorderen en de traditionele band van het dorp met het water weer zichtbaar te maken.

Auteur: Maarten Schenk

Publicatiedatum: 06/04/2011