Rookbom bij huwelijk Beatrix en Claus

Rookbom bij huwelijk Beatrix en Claus

Opvallend genoeg waren de Provo’s helemaal niet de daders van het rookbomincident. Ze maakten echter wel dankbaar gebruik van alle commotie rond het koninklijk huwelijk. Er was toentertijd veel ophef over de Duitse nationaliteit van prins Claus, zo vlak na de Tweede Wereldoorlog. Ook zijn lidmaatschap van de Hitler Jugend en het vechten voor de Wehrmacht aan het eind van de oorlog, droegen  niet bij aan zijn populariteit. Voor de Provo’s was het huwelijk de uitgelezen gelegenheid om zichzelf te profileren, hun actie repertoire volop uit te baten en de autoriteiten uit hun tent te lokken, als een echte PR-machine.

Provo’s bij het Lieverdje op het Amsterdamse Spui, 20 maart 1966. Het beeld heeft een oranje sjerp om, is in brand gestoken. Er liggen vlugschriften op de grond en er wordt getrommeld. Voorwaar een happening

Provo’s bij het Lieverdje op het Amsterdamse Spui, 20 maart 1966. Het beeld heeft een oranje sjerp om, is in brand gestoken. Er liggen vlugschriften op de grond en er wordt getrommeld. Voorwaar een happening

De anti-rookmagiër en het Lieverdje

De geboorte van Provo vond een jaar eerder plaats, in het voorjaar van 1965. Roel van Duijn en Rob Stolk, Provo’s van het eerste uur, verenigden zich met de excentrieke Robert Jasper Grootveld. Grootveld, die zichzelf een ‘anti-rookmagiër’ noemde, hield elke week op zaterdagavond een heuse happening bij het standbeeld van het Lieverdje op het Spui. Hij koos juist deze plaats omdat dit beeld was betaald uit de zak van de tabaksproducent Hunter.  Hier betoogde hij tegen de slechte gewoonte van het roken en de verslaafde consument.

De strijd tegen de consumptiemaatschappij  verbond Grootveld met Roel van Duijn en Rob Stolk. De Provo’s ontpopten zich tot een anarchistische beweging die door middel van ludieke en geweldloze acties de misstanden in de consumptiemaatschappij aan de kaak wilden stellen. Voorbeelden hiervan zijn het uitdelen van gratis krenten op straat om de krenterigheid van de consument aan te kaarten en het demonstreren met witte lakens na het verbod op protesteren met met leuzen beschreven spandoeken.

Politieke ambities

Naast de ludieke kant had de Provo beweging ook een serieuzer gezicht. De leden van de beweging stelden zich verkiesbaar en de politieke Provo partij werd opgericht. Op 1 juni 1966 verwierven zij een zetel in de Amsterdamse gemeenteraad. Hoewel er geen sterke eenduidige lijn aanwezig was in de Provobeweging en iedereen vooral zijn eigen gang ging, was er in de partij wel overeenstemming dat de Nederlandse samenleving democratischer moest worden en meer moest worden aangestuurd vanuit de burger in plaats van de overheid. De verhoudingen tussen rijk en arm moesten beter worden verdeeld en de milieuomstandigheden verbeterd worden.

Witte Plannen

Om dit te bewerkstelligen maakte Provo in haar partijprogramma gebruik van diverse ‘Witte Plannen’. Zo was er het witte wijvenplan dat streefde naar betere seksuele voorlichting en openheid over het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Een ander zeer bekend voorbeeld was het witte fietsenplan waarin werd gestreefd naar de verspreiding van fietsen over de hele stad Amsterdam waar iedereen vrij gebruik van kon maken.Nu de Provo’s zich gevestigd hadden in een politieke partij streefden zij aan zichzelf voorbij: op 13 mei 1967 verklaarden ze zichzelf dood. Een laatste, zeer slimme PR-stunt, want door dit te doen op het hoogtepunt van hun bestaan werd de mythe rond wat Provo nu daadwerkelijk was in stand gehouden.

Provo-fotograaf Cor Jaring laat bij Christie’s op 13/10 ca. 200 van zijn foto’s veilen. Rechts de arrestatie van Anton Beke bij het Lieverdje in ’65 links Bernard de Vries tijdens een verkiezingscampagne in ’67

Provo-fotograaf Cor Jaring laat bij Christie’s op 13/10 ca. 200 van zijn foto’s veilen. Rechts de arrestatie van Anton Beke bij het Lieverdje in ’65 links Bernard de Vries tijdens een verkiezingscampagne in ’67

Cor Jaring en het Magies Sentrum

De vele happenings van de provo’s  werden gedurende het bestaan van de beweging vastgelegd door de Amsterdamse fotograaf Cor Jaring. Zijn foto’s gingen net als de beelden van de huwelijksstoet de hele wereld over en zorgde ervoor dat Amsterdam zich kon profileren als het ‘Magies Sentrum’ van de wereld, een liberale vrijstaat waar alles mogelijk was.

Erfgoed van Provo

Hoewel de Provo beweging slechts twee jaar heeft bestaan, hebben zij een aanzienlijk erfgoed achtergelaten. Zij zorgden ervoor dat ook de volgende generaties jongeren zich gingen verzetten en zich ontworstelden aan het gezag van de autoriteiten. Voorbeelden hiervan zijn de Damslapers en de Hippies. Hoewel het rookbomincident tijdens het huwelijk van prinses Beatrix en prins Claus niet werd veroorzaakt door Provo was het voor de beweging wel een belangrijke gebeurtenis. Het zorgde ervoor dat zij meer aandacht kregen voor hun over het algemeen ludieke acties met een diepere, serieuzere betekenis.Ook in modernere 21ste-eeuwse voorbeelden is met wat inlevingsvermogen het erfgoed van Provo te zien. Hierbij kan worden gedacht aan de OV-fiets als erfenis van het witte fietsenplan waarin het verspreiden van vrij te gebruiken fietsen centraal staat, hoewel de OV-fiets een betaald vervoersmiddel is. Ook het witte schoorstenenplan, dat inhield dat luchtvervuilers moesten betalen voor de toegebrachte schade, vinden we nu niet meer dan normaal. De happenings van Robert Jasper Grootveld tegen het rookgedrag van de verslaafde consument zijn terug te zien in het rookverbod in publieke gelegenheden. Provo mag zichzelf dan wel in 1967 dood hebben verklaard, maar hun gedachtengoed is nooit verloren gegaan.

Maand van de Geschiedenis 2015: Tussen Droom en Daad

Ieder mens heeft dromen en idealen, zo ook de provo’s in dit verhaal. Sommige dromen zullen altijd dromen blijven, maar andere worden verwezenlijkt. Verschillende dromen hebben geleid tot daden die vervolgens hebben bijgedragen aan de wereld zoals we die nu kennen: een product, beweging, ontmoeting, gebouw, politiek systeem of kunstwerk. Wat is er nodig om van een droom een daad te maken? In het kader van de Maand van de Geschiedenis 2015 (oktober) zijn hier dromen, dromers, daden en doeners uit het Noord-Hollands cultureel erfgoed verzameld. Voor alle verhalen over ‘Tussen Droom en Daad’, klik hier.

Auteur: Eva Bleeker

Bronnen

– Pas, N., Imaazje.! De verbeelding van provo (1965-1967)
– Duyn, Roel van, Provo. De geschiedenis van de provotarische beweging 1965-1967
– http://www.npogeschiedenis.nl/andere-tijden/afleveringen/2008-2009/Provo-in-de-pers.html
– http://www.npo.nl/andere-tijden/05-02-2009/NPS_1121949

Publicatiedatum: 16/02/2015