Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Nat en droog Rokin

Wat begon met een geplempte kade langs de Amstel werd in de jaren dertig van de twintigste eeuw door de demping een ware verkeersader. Hier volgt een korte ontstaansgeschiedenis van zowel het Rokin als de opmerkelijke naam.

De Dam te midden van het Damrak en het Rokin in 1544, Cornelis Anthonisz.

© www.cultuurwijzer.nl

De Dam te midden van het Damrak en het Rokin in 1544, Cornelis Anthonisz.De Dam te midden van het Damrak en het Rokin in 1544, Cornelis Anthonisz.

Ontstaan van het Rokin

De geschiedenis van het Rokin gaat terug tot de vijftiende eeuw. De Amstel liep dwars door de stad en was vanaf het huidige Muntplein naar de Dam aan beide zijden begrensd door bebouwing zonder kade. Aan de oostzijde stonden de muren van kloosters zogezegd met hun voeten in het water. Langs deze muren liep wel een steiger: de Utrechtse steiger waar de veerschuit naar Utrecht kon aanmeren. Aan de westzijde waren het de huizen ter hoogte van de huidige Kalverstraat die aan de achterzijde aan het water stonden. In de vijftiende eeuw werd er aan deze zijde van het water een kade aangelegd, waarvoor enkele huizen plaats moesten maken. Deze kade werd uiteindelijk doorgetrokken naar het huidige Muntplein en dit tracé werd het Rokin genoemd. Pas vanaf de zeventiende eeuw werd ook het water Rokin genoemd.

Het ongedempte Rokin, tekening door Jan de Beijer, voor 1765

© Stadsarchief Amsterdam

Het ongedempte Rokin, tekening door Jan de Beijer, voor 1765Het ongedempte Rokin, tekening door Jan de Beijer, voor 1765

Kade én water

Er bestaan verschillende theorieën over waar de naam Rokin precies vandaan komt. De meest gegeven verklaring is de verbastering van Rak-in oftewel de binnenvaart. Een rak is een recht stuk vaart. Duidelijk is het verband met het Damrak: het rak of de vaart buiten de Dam. Volgens andere bronnen heeft de verbastering van rak-in naar rokin geen historische gronden. De naam Rokin zou zijn oorsprong vinden in het ‘inrukken’ van de panden die aan de Amstel stonden, toen de kade aan het water werd aangelegd. De verwarring van de herkomst kan te maken hebben met dat zowel het water als de kade Rokin genoemd wordt: het natte en het droge Rokin. Zoals gezegd werd het water pas vanaf de zeventiende eeuw Rokin genoemd, en moet voor de herkomst van de naam dus naar de kade gekeken worden.

Rokin voor de demping

Via Wikimedia Commons.
Fotograaf: C. Steenbergh

Rokin voor de dempingRokin voor de demping

Rock inne

Ruck-in is de oudste benaming van het Amsterdamse Rokin. Andere schrijfwijzen zijn Rock inne of ’t Rockin. De naam zou zijn oorsprong hebben in een werkwoord, net als bijvoorbeeld de straatnamen Keerom, Valom en Kruipin. Een dergelijke naam geeft aan wat er gebeurde of moest gaan gebeuren: in dit geval was het de bebouwing die moest wijken voor de aanleg van de kade. Dat Rukin uiteindelijk Rokin is geworden is te verklaren door het dialect: in het West-Nederlands werd het werkwoord rukken ook rokken genoemd.

Rokin voor de demping, 1913

© janwillemsen via flickr.com

Rokin voor de demping, 1913Rokin voor de demping, 1913

Meer kade, minder water

Sinds de aanleg van het eerste deel van de kade is er veel veranderd. De kade werd uitgebreid tot uiteindelijk een boulevard en verkeersader van het muntplein tot aan de Dam. De oostzijde van het water was en bleef meer de stille zijde ook nadat daar een kade was geplempt. Hier kwam verandering in toen de oost- en westzijde als het ware werden samengevoegd. Dit gebeurde in de jaren 1930, toen men besloot een deel van het vaart te dempen. Ongeveer de helft werd drooggelegd en het deel wat water is gebleven, wordt tegenwoordig gebruikt als opstapplaats voor de rondvaartboten. Alleen nog op foto’s is te zien hoe de waterweg tot aan de Dam leidde.

Auteur: Saskia Groeneboer

Bronnen:
www.hetrokin.nl
Gemeente Amsterdam – visie Rokin 2011
R. Rentenaar, Groeten van Elders. Plaatsnamen en familienamen als spiegel van onze cultuur, Naarden 1990.

Het huidige Rokin gezien richting de Dam

© Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Het huidige Rokin gezien richting de DamHet huidige Rokin gezien richting de Dam

Publicatiedatum: 12/05/2015

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

1 reactie
  • Matti Saleh schreef:

    Ik als Amsterdammer weet dat ik zo weinig weet over mijn prachtige stad. Ik hoop hiermee meer te weten te komen over Mokum!

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.