2 min

Norbertijner monniken

Zoals de plaatsnaam doet vermoeden, is Monnickendam vernoemd naar een dam die er door de noeste arbeid van monniken is gekomen. In dit geval gaat het om Norbertijner monniken uit het Friese Hallum. Deze hadden zich in 1235 gevestigd op het eiland Marken om er een uithof voor hun klooster Mariëngaarde te stichten. Na de aanleg van een dam en een zeedijk bij de monding van het veenstroompje de Leek begonnen de monniken met de ontginning van het vasteland tegenover Marken. De eerste woonkern die zij stichtten bevond zich langs de zeedijk, nu het Noordeinde en Zuideinde.

De Speeltoren in Monnickendam. Beeld: Waterlands Museum de Speeltoren, Monnickendam.

Druk handelsstadje

De aanleg van een dam en sluis trok handel en nijverheid aan. Voor de dam ontstond een binnenhaven en via de Leek en Purmer Ee waren er goede waterverbindingen met het achterland. Het heffen van tol op langskomende goederen zorgde eveneens voor inkomsten. Vanaf de 14e eeuw nam het handelsvervoer flink toe, zoals blijkt uit de belastingen die de graaf van Holland aan Monnickendam oplegde. De handel ontsteeg de lokale markt en in de 15e eeuw voeren schepen uit Monnickendam op de Oostzeelanden. Naast de overzeese handel was de rokerij van haring (bokking) een goede bron van inkomsten. Vroeger lag de geur van gerookte haring en paling als een deken over de stad.

Plattegrond van Monnickendam, 1632. Plattegrond van Monnickendam uit 1632 door Joan Blaeu. Beeld: Waterlands Archief.

Concurrentie uit Amsterdam

De bloeiende handelsstad Monnickendam kreeg in de loop van de 15e eeuw steeds meer te duchten van Amsterdam. Ook deze stad was in opkomst en probeerde handel en nijverheid uit Waterland naar zich toe te trekken. Zo werden schepen die eerst in Monnickendam hadden aangemeerd, beboet. Aan de andere kant werden kooplieden en ambachtslieden met privileges gelokt om zich in Amsterdam te vestigen. Dit beleid had succes, want steeds meer handel en scheepvaart trok uit Waterland weg. Aan het eind van de 16e eeuw veranderde  Waterland definitief in een agrarisch gebied.

Carillon van de Speeltoren. De valse klokken van het oudste nog bespeelde carillon ter wereld. Beeld: Waterlands Museum De Speeltoren.

Historisch Museum

De gevel links van de toren is een recente reconstructie van het stadhuis zoals deze na een verbouwing in 1658 eruitzag. Vanaf 1981 bieden de Speeltoren en naastliggend pand onderdak aan een historisch museum. Het museum is in 2012 uitgebreid en gerenoveerd en biedt nu een permanente tentoonstelling over de geschiedenis van Monnickendam en Waterland. Hier kan men nog veel meer te weten komen over de heldhaftige daden van de Monnickendammers tijdens de Tachtigjarige Oorlog, en over lokale tradities en streekproducten zoals het bokkingroken. Tevens is er veel aandacht aan het ontstaan van Waterland en de prachtige natuur in het gebied. En natuurlijk ook voor het oudste en valste carillon van de wereld!

Meer informatie over het museum is te vinden via deze link.

Publicatiedatum: 28/06/2013