3 min

Kijk naar de plassen bij Loosdrecht en realiseer je even dat dit vroeger allemaal land was. Tamelijk drassig misschien, maar toch. Groen in plaats van blauw. De ontginning van dit gebied tussen de hoge zandgronden van de Utrechtse Heuvelrug en de Vecht ging aanvankelijk door het graven van sloten om het overtollige water af te voeren. Veel van die sloten leidden naar het begin van het riviertje de Drecht. Vanuit de lucht (of op een kaart) lijkt dat slotenpatroon rond Loosdrecht op een ster. Met in het hart de Drecht.

Rond het door sloten en de Drecht ontwaterde land kwamen dijken. De huidige Oud- en de Nieuw-Loosdrechtse dijk. Waar het land voldoende droog was, konden de boeren aan de slag. In de 16e eeuw veranderde de streek ingrijpend. Het land, laagveen, werd weg gegraven en verdween in ovens, kachels en haarden. Met turf steken viel meer te verdienen dan met een beetje boeren.

Aanvankelijk ging het turf steken betrekkelijk makkelijk, maar hoe dieper de turfstekers staken, des te meer water er op het land kwam te staan. Om het laatste veen uit de bodem te halen, moesten er in de 17e eeuw baggerbeugels aan te pas komen. Op smalle stroken land legde men het opgebaggerde veen te drogen. Deze stroken land, legakkers, zijn later merendeels bij stormachtige wind weggeslagen door het opgezwiepte water van de plassen.

Sluiskom

De grens van Noord-Holland loopt van het Tienhovens kanaal bij Hollandsche Rading ongeveer langs de westelijke oever van de Loosdrechtse Plas, de Loenderveensche Plas en de Wijde Blik naar de provinciale weg N 201 bij Vreeland. Alleen bij Mijnden bereikt Noord-Holland in dit plassengebied bijna even de oever van de Vecht ten zuiden van Vreeland.

Bij de sluis van Mijnden is nog iets te zien van het veenriviertje de Drecht dat eeuwen geleden hier op de Vecht uitkwam. De sluis is in de 17^e eeuw aangelegd, met oog op de schepen met turf die uit het veengebied aan kwamen varen. De kolk ligt niet, zoals gebruikelijk is bij sluizen, kaarsrecht maar heeft een flauwe kromming: restant van een bocht in de oude Drecht.

De sluisdeuren die de schipper toegang geven tot de uitgestrekte Loosdrechtse Plassen. Beeld: Jan Maarten Pekelharing.

Watersport

De sluiswachter ziet tegenwoordig tienduizenden schepen per jaar passeren. Zijn sluis is voor pleziervaart de belangrijkste schakel tussen de Loosdrechtse Plassen en de Vecht. Vooral sinds het midden van de vorige eeuw zijn de plassen rond Loosdrecht door grote groepen watersporters ontdekt. De recreatievaart heeft zo’n vlucht genomen, dat de sluis begin deze eeuw aan een ingrijpende vernieuwing toe was.

De sluis ligt in Noord-Holland, de ophaalbrug ernaast in de provincie Utrecht. Voor je het weet ben je hier de provinciegrens over.

Eendenkooi

Wie altijd al rondscharrelden in dit plassengebied, weer of geen weer, zijn allerlei vogels. In de stille hoeken van het plassengebied, zoals in de Kievitsbuurt of rond de eendenkooi bij de dijk van het Tienhovens kanaal. Dit is een gebied dat het stempel Natura 2000 heeft gekregen. Daarmee behoort het tot een Europees netwerk van natuurgebieden met een flora en fauna die zo interessant is dat die bescherming verdient.

Natuurmonumenten is hier dan ook doende allerlei stadia van de ontwikkeling van dat laagveen in stand te houden, met de daarbij behorende begroeiing en dieren. Dat betekent dat onder meer dichtgegroeide petgaten (water tussen de legakkers) worden opengelegd, zodat er in het open water weer planten kunnen groeien als de krabbenscheer. Een vogel, de zwarte stern, is daar blij mee, want die maakt zijn nest bij voorkeur op dat drijvende krabbenscheer.

Een vogel die het moeilijk heeft in ons land, maar zich nog wel in het riet van de Loosdrechtse plassen laat horen, is de grote karekiet. Er is door vogelliefhebbers een heel reddingsplan opgesteld om de grote karakiet voor de Vechtplassen te behouden.

Auteur: Jan Maarten Pekelharing

Publicatiedatum: 07/11/2017