3 min

Bij het drukste kruispunt in Hollandsche Rading staat sinds eeuwen een grenspaal. Hier loopt de grens tussen Utrecht en Noord-Holland. Sla de Graaf Floris V-weg in en aan de rechterhand zie je de fraaie bossen van het landgoed Eindegooi. Nog net Noord-Holland. Aan de linkerhand strekken natte veenweiden zich uit richting de Domtoren van Utrecht. Hier ligt het uitgeveende polderland. Uitgerekend op de provinciegrens een weggetje genoemd naar graaf Floris V? Is de graaf hier geweest?

Vermoedelijk wel. Sterker nog, deze weg leidde zijn ondergang in, want bij Egelshoek zou hij in de zomer van 1296 tijdens een valkenjacht met vrienden gevangen zijn genomen. Om vervolgens bij Muiderberg om het leven te worden gebracht. De naam Egelshoek is, zo gaat een verhaal in Loosdrecht, wellicht een verbastering van akelige (ekelige) hoek. Daar wist Floris dus alles van.

Egelshoek is nu een groepje boerderijen en woningen, gelegen in een uithoek van de provincie. Naast de Graaf Floris V-weg doezelt het Tienhovens kanaal. Een herinnering aan een ambitieus plan dat nimmer is gerealiseerd.

Dromerig ligt het Tienhovens kanaal op de grens van Noord-Holland en Utrecht. Beeld: Jan Maarten Pekelharing. 

Graven naar Zuiderzee

Er lag een vaart van Tienhoven naar de Vecht om turf die in dit moerassig gebied gestoken werd, naar de grote steden af te voeren. Als we nu eens die vaart promoveren tot kanaal en doortrekken tot aan de Eem – en daarmee tot de Zuiderzee? Dat leek een prachtig plan en vol goede moed sloeg men tussen 1836 en 1869 aan het graven. Het zand dat vrij kwam moesten de werklieden met kruiwagens naar kleine platbodems brengen om het af te voeren. De opbrengsten van het zand moesten het graven van het kanaal financieren, vertelt Ben Blessing. Hij is boswachter van het Goois Natuurreservaat.

De opzet was om het Tienhovens kanaal door te trekken richting Eemnes. Maar helaas, het project strandde in het zand van de Zwarte Berg tussen Hollandsche Rading en Hilversum. Bij het graven van het Tienhovens kanaal in de Zwarte Berg zijn nog onder meer stenen handbijlen uit de oudheid opgedoken, vertelt Blessing.

Het kanaal-in-wording kampte met verzanding. De vraag naar turf zakte in. En boswachter Blessing meent gelezen te hebben dat ook de toenmalige autoriteiten niet erg gelukkig waren met het project. Kortom: einde verhaal.

Het klinkt allemaal wat droevig op dit stukje grens: graaf opgepakt, kanaalplan mislukt. Hier aan het water vind je grenspaal nr. 22, de laatste in een rij die begon bij de Goyergracht in Blaricum.

Grenspaal 22. Beeld: Jan Maarten Pekelharing.

Wijze mannen

Als je een kaart erbij pakt, zie je dat van deze grenspaal een rechte lijn te trekken valt naar de Weersluis aan de Vecht. Die lijn loopt nu door het water van de Loosdrechtse Plassen, maar eertijds lag hier een moerassig gebied. Het was een heel gedoe om het eens te worden over de grens tussen het gebied van de graaf van Holland en de bisschop van Utrecht. Uiteindelijk ging een groepje wijze mannen het veengebied in om de situatie zelf te bekijken en zij hakten vervolgens de knoop door. Zij wezen de Weersloot (aangelegd einde 13e eeuw) aan als de zuidelijke grens van Loosdrecht.

De Weersloot liep van (ongeveer) Egelshoek ten zuiden van de Nieuw Loosdrechtsedijk naar de Vecht. Je vaart er nu ongemerkt over heen op de Breukeleveense Plas en (Derde en Vierde) Loosdrechtse Plassen. Nog altijd is er een bescheiden sluisje waardoor je van de Vecht naar de plassen kunt varen.

Wijdemeren

Ondanks het besluit van de wijze mannen is later de grens iets opgeschoven, waardoor Loosdrecht tot de provincie Utrecht behoorde.

De Utrechtse Commissaris van de Koningin riep in 1998 nog uit dat hij het Loosdrechts plassengebied echt niet uit zijn provincie gesneden zag worden. Desondanks koos men in Loosdrecht voor een samengaan met de Noord-Hollandse buurgemeenten. Als de nieuwe gemeente Wijdemeren. Dat was in 2002 een feit. De provinciegrens loopt nu, gerekend van Egelshoek, een heel eind langs het Tienhovens kanaal richting Vecht.

Auteur: Jan Maarten Pekelharing

Publicatiedatum: 16/10/2017