2 min

Het Paleis op de Dam: Joost van den Vondel schreef in 1655 een lofdicht ter ere van de inwijding, Amsterdammers noemden het trots het achtste wereldwonder. Maar de dagelijkse werkelijkheid was in de zeventiende eeuw een stuk minder verheven in het gebouw dat toen fungeerde als stadhuis. Mensen zaten er gevangen en rechters spraken doodstraffen uit. Menig gevangene is er gemarteld.

Het Stadhuis van Amsterdam

Het stadhuis op de Dam werd in 1655 in gebruik genomen. Bouwmeester Jacob van Campen kreeg in 1648 de opdracht van de Burgermeester een nieuw stadhuis te ontwerpen. Amsterdam was in de zeventiende eeuw het grootste handelscentrum van de wereld. Het oude bouwvallige stadhuis op de Dam paste niet meer bij dit imago. Het werd een monumentaal gebouw, rustend op 13.659 houten heipalen, in de stijl van het Hollands Classicisme. Met de architectuur en decoratie werd het aanzien van Amsterdam tot uitdrukking gebracht. Maar afgezien van de Burgerzaal en een reeks praalkamers was het gebouw vooral een groot papierpakhuis met een wirwar van functies. Het bestuurlijk centrum was er gevestigd, maar ook de rechtbank, de Wisselbank en de ‘boeien’ (een cellencomplex), inclusief martelkamers waar verdachten gemarteld konden worden. Hier is vandaag de dag nog steeds wat van terug te zien: de versieringen op de bogen in de personeelskantine tonen nog steeds martelwerktuigen.

Model van het nieuwe stadhuis op de Dam

Model van het nieuwe stadhuis op de Dam

Paleis met Wisselbank aan huis

Na anderhalve eeuw kreeg het stadhuis een nieuwe functie. Het Paleis op de Dam werd aan koning Lodewijk Napoleon aangeboden als paleis. Door zijn toedoen veranderde het stedelijke kantorencomplex in een Koninklijk Paleis, ingericht in de Franse Empirestijl. Het leek hem echter niet verstandig om de Wisselbank te verkassen, gezien de slechte economische situatie op dat moment. Dus het werd een Koninklijk paleis met een Wisselbank aan huis. Dit was uniek in de wereld.
Het Paleis op de Dam werd zelfs tijdelijk een keizerlijk paleis nadat Holland in 1810 werd ingelijfd bij Frankrijk. Na de val van Napoleon gaf Prins Willem van Oranje het paleis voor even terug aan de stad Amsterdam. Maar na zijn kroning kreeg hij het paleis opnieuw tot zijn beschikking.

Het oude stadhuis

Het oude stadhuis

Het Paleis op de Dam vandaag

Tegenwoordig is het Paleis op de Dam staatseigendom en onder beheer van de Rijksgebouwendienst. Het wordt door het Koninklijk Huis onder andere gebruikt voor staatsbezoeken en officiële ontvangsten. Maar het Paleis is tegenwoordig ook toegankelijk voor gewone stervelingen. De Stichting Koninklijk Paleis Amsterdam stelde het open voor publiek. Op deze manier keert het gebouw weer een beetje terug naar zijn oorspronkelijke status: een trekpleister voor buitenlandse bezoekers en de trots van Amsterdam. Maar dan zonder martelkamers.

Auteur: Aby Grupstra

Het Stadhuis op de Dam

Het Stadhuis op de Dam

Publicatiedatum: 19/04/2011