Man onder ijsbeer

In 1966 schonk burgemeester H. Nielen van Heemskerk een prachtig glas aan de polder Uitgeester en Heemskerkerbroek. Op de kelk is een afbeelding geschilderd van een man die wordt aangevallen door een ijsbeer. Onder de mondrand staat in gouden letters: “de hartigste van allen”, Claas Nielen van Westzaan 1668”. En onder de schildering is te lezen “H. Nielen 1966 burgemeester v. Heemskerk”. Hoe zit dat allemaal precies?

2 min

Oude traditie

Een mooi glas is vanouds het vaste geschenk in de waterschapswereld. Nog steeds wisselen waterschappen bij officiële bezoeken glazen voorzien van hun wapen uit. Ook het huidige Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier doet dat. Op deze manier is de kwestie van het relatiegeschenk helder en niet te duur opgelost. Nielen, burgemeester van Heemskerk van 1945 tot 1977, wist daar kennelijk van. Toen hij in 1966 werd uitgenodigd door het bestuur van de polder Uitgeester en Heemskerkerbroek, nam hij een mooi glas mee. De bokaal heeft niet alleen een prachtig gedraaide stam, maar op de kelk is ook nog een fraai plaatje geschilderd dat herinnert aan het hachelijke avontuur van de Zaandammer Cornelis Gerritsz. Jongekees in de Poolzee.

Gelegenheidsglas polder Uitgeester en Heemskerkerbroek, 1966. Hoogte 22 cm. Collectie Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Heerhugowaard.

Aangevallen door ijsbeer

Jongekees was in 1668 commandeur van de Zaanse walvisvaarder ‘De hoop op de Swarte Walvis’. Tijdens een rustig moment zag de bemanning van zijn schip een ijsbeer op een schots. Met twee sloepen werd getracht het dier te vangen. Kapitein Jongekees stak de beer met een lans waarop die voor dood op een ijsschots neerzeeg. Jongekees ging er op af om de gewonde beer af te maken. De ijsbeer besprong echter in een flits Jongekees, die dacht dat zijn laatste uur geslagen had. Gelukkig voor hem schoot het bemanningslid Claas Nielen direct te hulp en viel op de beer aan met een bootshaak. Op de foto van het glas zien we hem uiterst rechts nog net. De beer ging er vandoor en Jongekees kwam met de schrik en een paar schrammen vrij. De ijsbeer bezweek naderhand alsnog. Hij werd gevild en zijn vacht als trofee mee naar huis genomen. Jongekees stond voortaan bekend als ‘de man onder de beer’. En Claas Nielen uit Westzaan verkreeg ook eeuwige roem. In een in druk verschenen verslag van het gebeurde noemde een ooggetuige hem “de hartigste [dapperste] van allen”.

Detail kelk met Jongekees onder de ijsbeer. Collectie Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Heerhugowaard.

Familie?

Het zal nu wel duidelijk zijn waarom burgemeester H. Nielen juist de scene van commandeur Jongekees onder de ijsbeer op zijn glas liet schilderen. Evenals de dappere matroos die Jongekees het leven had gered droeg hij immers ook de naam Nielen. Alleen is onbekend of er echt enig familieverband bestaat tussen de burgemeester H. Nielen en Claas Nielen uit Westzaan. Maar een mooi glas blijft het!