2 min

Het Grachtenmuseum heet het huis simpelweg. Het monumentale pand uit 1665 op Herengracht 386, vlakbij de Leidsegracht, wil het voorportaal zijn voor de grachtengordel. Sinds 2010 bezit deze zeventiende-eeuwse stadsuitbreiding de status van UNESCO Werelderfgoed. Aangelegd volgens een bijzonder stedenbouwkundig concept, zijn de grachten uniek in hun soort. Hoewel de grachtengordel miljoenen bezoekers per jaar trekt, is haar verhaal nog relatief onbekend. Het Grachtenmuseum, geopend in april 2011, wil daar verandering in brengen.

Gevels van grachtenhuizen aan de Herengracht en Keizersgracht. Prent met voorgevels van herenhuizen aan de Heren- en Keizersgracht. Bovenste deel: Keizersgracht 738-730. Onderste deel: links de Herengracht 466, in het midden Herengracht 386 en rechts de Herengracht 533-535. In het pand op Herengracht 386 is nu het Grachtenmuseum gevestigd. Beeld: Collectie Stadsarchief Amsterdam.

De grachtengordel

Het is dan ook een bijzonder verhaal. De langgerekte Heren-, Keizers- en Prinsengracht ontstonden in de Gouden Eeuw, een periode van ongekende welvaart voor de stad. Amsterdam gold als het economische centrum van de wereld. De stad barstte uit haar voegen. De havens en bedrijventerreinen waren continu te klein. De bevolking groeide explosief. 30.000 inwoners telde Amsterdam in 1585, 132.000 in 1632, 219.000 in 1680. Vier keer moest de stad in de zeventiende eeuw worden uitgebreid. Iedere keer werd er weer een stuk aan de grachten bijgebouwd. Zo ontstond die kenmerkende halve-uivorm.

Stadspaleizen

De langgerekte grachten waren vooral bestemd voor de elite. Ze zagen er paradijselijk uit. Overal langs het water werden bomen geplant, “om de soete lucht, cieraet ende plaisantie deser stede”. De breedte van de kavels was vastgesteld, maar door er twee naast elkaar te kopen, verrezen er ware stadspaleizen. Het gedeelte van de Herengracht tussen Leidsestraat en Vijzelstraat kreeg zelfs als bijnaam De Gouden Bocht. Het gewone volk woonde in de zijstraten, de Jordaan en aan de randen van de stad. Arm en rijk woonden voortaan apart.

De grachtengordel vanuit de lucht gezien, circa 1938. Beeld: Collectie Stadsarchief Amsterdam.

Multimediale tentoonstelling

Het Grachtenmuseum brengt dit verhaal op originele wijze tot leven. Een multimediale tentoonstelling neemt de bezoeker mee op een reis door de tijd. In vijf opeenvolgende kamers scheppen animaties, projecties, maquettes en geluid een fascinerende weergave van de ontwikkeling van de grachtengordel. Wie deze ervaring wil ondergaan kan terecht op Herengracht 386. Daarna kan de bezoeker nog even door de tuin slenteren, of bijvoorbeeld een wandeling langs of boottocht over de grachten maken. Met het verhaal over de grachtengordel in het achterhoofd, wordt dat ook voor de Amsterdammers een nieuwe belevenis.

Publicatiedatum: 07/04/2011