3 min

Grote Kerk te Haarlem

‘Hare Majesteit de Keizerin-Koningin begunstigde heden onze stad met hare tegenwoordigheid. Zij vond alle toegangen, alle wegen en de Markt versiert met kransen en bloemen’. Zo begint het verslag in de ‘Haarlemsche Courant’ van het bezoek van Marie Louise, echtgenote van keizer Napoleon Bonaparte, aan Haarlem op 17 oktober 1811. De stad had zich voorbereid op een groots onthaal van de keizer zelf. Maar de dag verliep anders dan voorzien.Voor de Haarlemse elite was het orgelconcert dat Marie Louise ’s middags bijwoonde in de Grote of St. Bavokerk zonder twijfel het hoogtepunt van de dag. ‘Al wat aanzienlijk in Haarlem was’ haastte zich erheen, al was pas op het allerlaatste moment bekend dat de keizerin in de kerk aanwezig zou zijn. De voorzitter van de kerkenraad en de predikanten stonden aan de hoofdingang om haar eerbiedig welkom te heten. Voor tout Haarlem was het  een buitenkans om, al was het maar kort, in de buurt van zoveel grandeur te zijn.‘H.M. bevond zich inderdaad temidden van haar gezin’, aldus de in die jaren pro-Franse Haarlemsche Courant. ‘Terwijl het orgel door de zachte tonen de gevoelens uitdrukten die ons allen bezielden’. Welke orgelstukken Marie-Louise in gezelschap van de toegesnelde Haarlemse notabelen te horen kreeg, vermeldt de geschiedenis niet.

Keizerin Marie Louise (1791-1847), dochter van de Oostenrijkse keizer Frans I en tweede echtgenote van Napoleon, geschilderd door François Gérard. Parijs, Musée du Louvre.

Bavo-orgel bespeeld door Händel en Mozart

Marie Louise was niet de eerste illustere gast die het grote orgel van de Bavo kwam beluisteren. Met zijn bijzondere klank, hoogte van30 meter en meer dan 5000 pijpen was en is een van de beroemdste kerkorgels van Europa. Het werd in 1738 gebouwd door de van oorsprong Duitse orgelbouwer Christiaan Müller. Als snel na de voltooiing werd het een toeristische attractie van internationale allure. De componist Georg Friedrich Händel bespeelde het instrument in 1740 en 1750 en reisde daar tweemaal speciaal voor om. Hij was vooral onder de indruk van de ‘Vox humana’, het register dat de menselijke stem nabootst. In 1766 was het de beurt aan de toen 10-jarige Wolfgang Amadeus Mozart. Een plaquette in de kerk herinnert nog aan diens orgelspel.

Het Müllerorgel in de Grote of St.Bavokerk in Haarlem. Het door Christiaan Müller gebouwde grote orgel (1738) is het meest afgebeelde instrument ter wereld. De met bladgoud versierde orgelkas van de Amsterdamse beeldhouwer Jan van Logteren, telt meer dan 25 levengrote beelden en wordt bekroond door twee leeuwen met het wapen van Haarlem. Foto: Arend041

Een lange dag van wachten

Marie Louise was ’s morgens al vroeg uit Amsterdam naar Haarlem gereisd, Napoleon tegemoet. De keizer zou die dag na een tweedaagse inspectiereis door Noord-Holland vanuit Den Helder over Haarlem terugkeren naar Amsterdam. Op de Grote Markt had zij een bloemenhulde in ontvangst genomen. Daarna had zij het dejeuner gebruikt in Paviljoen Welgelegen, het tegenwoordige Provinciehuis. Vervolgens had zij een rijtoer gemaakt langs de buitenplaatsen in de omgeving. Maar al wie verscheen, geen keizer. Het orgelconcert in de Grote Kerk was dan ook mogelijk een geïmproviseerd onderdeel van het programma. Omdat her er niet naar uitzag dat Napoleon nog zou komen, keerde Marie Louise aan het eind van de middag terug naar Amsterdam.

De keizer heeft haast

Om half acht ’s avonds, al in het donker, arriveerde Napoleon alsnog bij de Zijlpoort. Van de grootse ontvangst die het Haarlemse stadsbestuur zich had voorgesteld, kon geen sprake zijn. De keizer was nog net bereid de stadssleutels in ontvangst te nemen. Vervolgens haastte hij zich dwars door de stad richting Amsterdam. Pas zeven dagen later was Napoleon opnieuw in Haarlem. Ditmaal voor een bezoek van net twee uur.

Grote of St. Bavokerk Haarlem, openingstijden: maandag t/m zaterdag 10-16 uur. Rondleidingen: iedere zaterdag 14.15 uur. Zie voor het programma van de orgelconcerten en excursies rond het Müller-orgel onder leiding van stadsorganisten: http://www.bavo.nl/bladen/concertenorgel.php

Publicatiedatum: 02/10/2011