3 min
Jaarmarkten
Bij oorkonde van 19 november 1357 (Sint Elizabethsdag) gaf graaf Willem V van Beieren aan de poorters van Edam het groot privilege en werd er voor het eerst gesproken van een nieuwe tolvrije en onversperde buitenhaven, het Oorgat. Bovendien verkreeg men een vergunning tot het houden van drie jaarmarkten.
Edammer kaasje. Beeld: Edams Museum
Ruim twee eeuwen daarna, in 1573, was het prins Willem van Oranje die Edam voor haar goede en trouwe diensten tijdens het beleg van Alkmaar het eeuwigdurend recht tot het houden van de Kaaswaag verleende. De handel in kaas is thans voor een plaatselijk centrum te groot geworden, zodat de Edammer kaas een beursartikel is.
Portret van prins Willem van Oranje door Adriaen Thomasz. Key, ca. 1579. Beeld: Rijksmuseum
Constantijn Huygens
De dichter heeft zich ook poëtisch uitgelaten over ‘Ydams gewilde kasen’:
Gedicht van Constantijn Huygens. Beeldbank Edams Museum
W. H. Tuyn, 1896
Uit een artikel van W.H. Tuyn ‘Op het Stadswapen van Edam’ in het tijdschrift ‘Eigen Haard’:
Artikel van W.H. Tuyn. Beeld: Edams Museum
Justus van Maurik jr., 1899
Een fragment uit ‘Mijn Buurmeisje’:
… dan treft hem het onrustbarend warme gelaat der dikke juffrouw, dat als een rood Edammertje in de zon, overal kleine zweetpareltjes toont; en met een plotselinge opwelling van christelijke naastenliefde zegt hij: —komt maar eens mee, ik zal …
Havank, 2010
… Bij iedere stap scheen zijn kleine ronde hoofd, dat onwillekeurig deed denken aan een heel oud, verschrompeld Edammertje, dieper tussen de magere schouders weg te zakken, om dan eensklaps weer met een rukje omhoog te schieten …
Uit ‘Gedichten van den Schoolmeester’, 1859
De fabel ‘De Kaasmaker’:
Ja trotse mens, dit moet gij weten:
Gij die de kaas snijdt op uw paard
Gij kunt geen klein Edammertje eten
Of het is u door de koe gebaard
de melk die tot de kaas behoort,
brengt onze schone sexe voort.
Kaasmarkt in Edam. Beeld: kaasmarktedam.nl
Handjeklap
Na de toekenning van het recht op een kaaswaag is er in Edam tot 1922 een commerciële kaasmarkt geweest waar de boeren uit de omtrek hun kaas kwamen verhandelen. De Edammer kaas werd naar de markt vervoerd met kleine bootjes. Na het lossen op een speciale loswal werd de kaas door kaasdragers naar de markt gebracht. Daar werd de kaas te koop aangeboden aan handelaren. Na eerst te zijn gekeurd werd door middel van loven en bieden, het ‘handjeklap’, de kiloprijs van de kaas vastgesteld. Vervolgens werden de kazen weer op een berrie geladen en naar de waag gebracht waar het gewicht werd vastgesteld. De kaas werd ten slotte met paard en kaasbrik naar het kaaspakhuis vervoerd om daar nog enige tijd te rijpen.
Sjaak Swart opent de kaasmarkt. Beeld: Stichting Kaasmarkt Edam.
Kaasje koppen?
Jaarlijks worden op woensdag nog 6 à 8 folkloristische kaasmarkten op woensdag gehouden. Deze markten worden steeds door een VIP geopend, een Bekende Nederlander, hoewel de bezoekers uit alle windstreken en van ver over de grens komen. Oud-Ajacied Sjaak Swart (destijds 74) was een keer uitgenodigd om de markt officieel te openen. Of hij ook zo’n kaasje hoog kon houden? Nou, niet met de voet, maar met het hoofd misschien. De kaasmeisjes keken angstig toe toen Swart een kaasje in de lucht gooide en een kopbeweging maakte. Om op het allerlaatste moment toch maar af te zien van een kopbal.
Hier de actuele agenda
Voor een fascinerende kaaswandeling verwijzen wij graag naar Vereniging Oud Edam
Schoolplaat: kaas maken op de boerderij. Beeldbank Edams Museum.
Auteur en samenstelling: Robert J. Lammers (Edams Museum).
Publicatiedatum: 21/05/2014
Vul deze informatie aan of geef een reactie.