3 min

Eerste Postwet

In 1810, als Nederland is ingelijfd bij het Franse Keizerrijk van Napoleon, wordt de Franse Postwet geïntroduceerd. Voor het hele Franse rijk gelden dan dezelfde regels en tarieven. Het bezorgen van de post wordt een overheidstaak. In 1850 krijgt Nederland zijn eerste eigen Postwet. Belangrijkste verandering in de wet is dat frankering per postzegel door de afzender geschiedt. Voor die tijd betaalde men bij ontvangst van een brief rechtstreeks aan de postbode. Bijkomend voordeel was dat men ook na sluitingstijd van postkantoren brieven kon verzenden. In de wet werd namelijk geregeld dat er door het hele land brievenbussen geplaatst moesten worden. In 1852 worden de eerste postzegels uitgegeven door de Nederlandse Munt in Utrecht. Afhankelijk van de afstand frankeerde men de brief met 5, 10 of 15 cent.

Koninklijk bezoek aan Joh. Enschede. Bron: Noord-Hollands Archief.

Beeltenis van het staatshoofd

Het portret van koning Willem III sierde deze eerste postzegels, toen nog zonder kartels aan de rand. Bij Koninklijk Besluit van 20 april 1851 verleende Willem III toestemming tot gebruik van zijn portret op de postzegel. Al eerder was men gewoon om bankbiljetten en muntstukken op te sieren met de beeltenis van het staatshoofd. De keuze van een portret van de koning op een postzegel kwam op een goed moment. Willem III was nog maar kort koning en moest zich nog waarmaken. Tevens benadrukte het portret van de koning de samenhang in de Nederlandse Staat.

De portretten, meestal en profile, blonken niet uit in gelijkenis. Ook op de eerste postzegels leek het afgebeelde portret niet op Koning Willem III. Pas met de komst van een nieuwe postzegel in 1891 met het portret van de elfjarige prinses Wilhelmina erop, veranderde dit. Niet alleen de leden van het Koninklijk Huis werden afgebeeld op postzegels, maar er werden ook thema-postzegels uitgegeven. Menig postzegelverzamelaar zag uit naar de uitgave van nieuwe postzegels.

Postzegel uit 1852. Bron: cc-by-sa via Wikipedia Commons

Drukker met wereldfaam

De postzegelproductie is sinds 1 oktober 1866 bij drukkerij Joh. Enschedé ondergebracht. Een aparte afdeling van de drukkerij, Joh. Enschedé Stamps, houdt zich daar nu nog altijd mee bezig. Enschedé heeft met het drukken van postzegels wereldfaam verworven en drukt voor 60 landen postzegels. Drukkerij Johan Enschedé is bijna 300 jaar lang gevestigd geweest aan het Klokhuisplein, achter de Sint Bavokerk in de Haarlemse binnenstad. Het bedrijf verhuisde in 1980 naar het industrieterrein Waarderpolder aan de rand van de stad. De drukkerij heeft een grote collectie van haar oude producten en ontwerpen bewaard in het Joh. Enschedé museum, onderdeel van het nieuwe gebouwencomplex. Het museum dat gevestigd is in een grote, ondergrondse kluis, is beperkt toegankelijk na telefonische afspraak.

Postzegel met beeltenis van een jonge Wilhelmina. Bron: cc-by-sa via geheugenvannederland.nl

Andere tijden

Na 150 jaar staat de postzegel een nieuwe uitdaging te wachten. Internet en email hebben het gebruik van geschreven communicatie drastisch veranderd. In 2001 werd de euro geïntroduceerd en sinds 1 januari 2002 is de euro de enige valuta die op de zegel prijkt. Het tijdperk van de guldenpostzegel is definitief afgesloten. De veranderingen in de postzegelwereld volgen zich in hoog tempo op. Ook de komst van de digitale postzegel is gemeengoed geworden. Vanachter de computer kan nu zelf de waarde van de postzegel worden bepaald en uitgeprint. En wie weet hoe lang de ons zo vertrouwde brievenbussen nog onderdeel uit zullen maken van ons straatbeeld?

Publicatiedatum: 25/10/2013