Ideaal Europa vanuit Europese School Bergen

In één van Haar laatste kersttoespraken als koningin pleitte Beatrix voor Europese samenwerking. Al vroeg droeg zij deze samenwerking een warm hart toe. Niet voor niets opende zij daarom graag de nieuwe huisvesting van de enige Nederlandse Europese School in 1978. Dit prestigieuze complex stond niet in Den Haag, Amsterdam of Rotterdam, maar in het afgelegen dorpje Bergen (NH).

4 min

Oprichting

Bij de oprichting in 1963 werd deze Europese School met enige scepsis (en overdrijving) beschreven in de Alkmaarse Courant van 12 juni 1963:

‘Dat men hier met een specifiek Europese onderwijsinstelling te maken heeft, blijkt reeds overduidelijk uit het feit dat een Belg tot rector van de school is benoemd. Voorts worden tal van voorbereidende maatregelen getroffen door de heer Van Houtte, griffier van het Europese Hof in Luxemburg. Het wordt een enorm gebouwencomplex dat zich zal uitstrekken over een totale oppervlakte van ruim 10 hectare. Naast de verschillende gebouwen voor onderwijs komt er een uitgebreide sportaccommodatie. Kortom, een complex van gebouwen, hetwelk in die omvang hier te lande nog nooit eerder uit de grond werd gestampt.’

De Nederlandse vestiging van de Europese School was de zesde in een rij Europese Scholen na Luxemburg (1953), Brussel (1958), Mol (1960), Varese (1960) en Karlsruhe (1962). Allen waren opgericht om kinderen van Europese ambtenaren gepast onderwijs te bieden in hun eigen taal en cultuur. Tegelijkertijd zagen de oprichters kans om via dat onderwijssysteem de kinderen al vroeg het gevoel van een verenigd Europa bij te brengen.

Het lagere school gedeelte van de Europese School rond 1980. Fotocollectie gemeente Bergen.

Gekozen voor Bergen

De oprichting van een Nederlandse vestiging was noodzakelijk door de ingebruikname van het Reactor Centrum Nederland (RCN) te Petten in 1960. Dit onderdeel van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) gaf werkgelegenheid aan maar liefst 400 multinationale ambtenaren. Hun gezinnen moesten worden voorzien van faciliteiten als huisvesting, sportaccommodaties en een school. Het Ministerie van Economische Zaken verzocht de gemeenten Alkmaar, Bergen, Schoorl en Zijpe een plan op te stellen voor de bouw van die faciliteiten. Alkmaar een Schoorl bleken geen grond beschikbaar te hebben. Gemeente Zijpe zette zichzelf buitenspel door een soort Euratomghetto te willen bouwen. Uiteindelijk bleek Bergen het meest geschikt. Er was een terrein beschikbaar en het had een gunstige ligging ten opzichte van Alkmaar en de hoogovens in IJmuiden.

Al snel was er een houten noodgebouw geplaatst en startte het eerste schooljaar op 15 oktober 1963 met 5 leerlingen, 1 directeur (de heer Plastria) en 3 docenten. Drie jaar na de oprichting van het noodgebouw had de permanente vestiging gebouwd moeten zijn, maar door het uitblijven van een meerjarenplan bij het reactorcentrum durfde de Nederlandse Regering de bekostiging nog niet aan. In 1972 dreigde zelfs sluiting van de reactor, maar dat kon uiteindelijk worden voorkomen.

Ondertussen ging het onderwijs gewoon door. De eerste vijf leerlingen konden in 1971 hun examens afleggen. De dag werd extra feestelijk door de aanwezigheid van enkele prominenten en de heer Levarlet, voorzitter van de Europese Scholen, die speciaal uit Brussel was gekomen. De examens van de Europese School verschilden duidelijk met die van het reguliere Nederlandse onderwijs. De examencommissie bestond uit juryleden van verschillende nationaliteiten. De kandidaten moesten mondeling examen doen en kregen uiteindelijk een diploma in handen die niet alleen toegang gaf tot Nederlandse hogescholen, maar tot al het hoger onderwijs binnen de Europese Gemeenschap: het Europees Baccalaureaat.

Plattegrond van de situatie van het noodgebouw ten zuiden van de Kerkedijk aan de Zuurvensweg in 1963. Tekening van architect D.J. Schenk.

Opening nieuw gebouw

Inmiddels waren er 530 leerlingen, was het gebouw al maximaal uitgebouwd, verkeerden de lokalen in uiterst slechte staat en kregen de leerlingen zelfs les aan het eind van de gangen. Er moest nu toch echt een nieuwe gebouw komen. In 1975 werd uiteindelijk de eerste paal geslagen van de permanente nieuwbouw aan het Molenweidtje.

De middelbare scholieren konden als eerste hun intrek nemen. In december 1977 volgden de kleuters en de leerlingen van het lagere onderwijs. Symbolisch moesten zij allen hun eigen stoel van het oude gebouw naar het nieuwe verhuizen. De officiële opening van het gebouw stond gepland in het voorjaar van 1978. Tot vreugde van de raad van bestuur had Prinses Beatrix toegezegd de opening te voltrekken op 14 april 1978. Ook aanwezig waren de staatssecretaris van Onderwijs en Wetenschappen, de Commissaris van de Koningin, de directie van Euratom, de vice-voorzitter van het Europees Parlement, de burgemeester van Bergen en gehele schoolgemeenschap.

Tegenwoordig zijn de leerlingen lang niet allemaal meer kinderen van Europese ambtenaren. Door de inzet van de latere directeur Giuseppe Carpani konden vanaf de jaren ‘80 ook gewone Nederlandse leerlingen tot de school worden toegelaten. Zo bereikt de school een grotere groep kinderen die ‘vanaf hun kleuterjaren tot aan de tijd van hun universitaire studie samenkomen uit België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en uit andere landen die belang stellen in de opbouw van een verenigd Europa.’ Voor de leerlingen die op de school hebben gezeten zal de ervaring met andere nationaliteiten meer praktisch van aard zijn geweest. Zo merkte, na de vraag wat de school zo bijzonder maakt, Mira Jeukens in 1988 op: ‘When somebody says: ‘Hey Gianfranco, wil tu sa door even zumachen’ everybody understands it immediately.’

Zoals gezegd was Beatrix al vroeg voorstander van de Europese samenwerking. Dat zal één van de redenen geweest zijn dat Zij het nieuwe gebouw in 1978 wilde openen. Achter bleef het niet bij een eenmalig bezoek. Vlak voor Haar aftreden als koningin bezocht Beatrix de Europese School op 12 maart 2013 nogmaals. Nu om het 50-jarig bestaan van de school te vieren.