Huis Willet-Holthuysen is een grachtenhuis aan de Amsterdamse Herengracht en zeker in de donkere dagen voor Kerst, als de kamers intiem verlicht zijn, één van de meest sfeervolle musea van de stad.

Het grachtenhuis hoort bij het Amsterdam Museum en nodigt meermaals per jaar hedendaagse kunstenaars uit om hun visie op de historische ruimtes los te laten. Dit maal is dat de groep House of Vineyard, die regelmatig balls organiseert en inmiddels tien jaar bestaat. Modecurator Roberto Luis Martins vertelt: “Door makers uit te nodigen, komt een huis, dat een geschiedenis van eeuwen heeft, weer tot leven. Ik vind het intrigerend om historisch en hedendaags erfgoed bij elkaar te brengen.”

Ballroom

Als conservator mode en populaire cultuur wil hij graag het brede spectrum van mode laten zien, dus niet alleen haute couture, maar ook kleding die in subculturen wordt gedragen en gemaakt. Zo  kwam hij op het idee om ballroomhuis House of Vineyard, dat circa dertig leden telt, uit te nodigen om een tentoonstelling te maken. In de ballroomcultuur nemen groepen, zoals House of Vineyard, het tijdens balls tegen elkaar op in verschillende categorieën.

Toen Luis Martins zo’n ball bijwoonde, werd hij getroffen door de ‘onbevangen zelfexpressie die werd gevierd.’ “Het is misschien niet helemaal te vergelijken, maar in zekere zin verkenden Louisa Holthuysen en Abraham Willet, de oud-bewoners van Huis Willet-Holthuysen, hun uitgesproken artistieke stijl met hun ‘Grand Salon,’ die ze met de mooiste Franse stoffen hadden ingericht. Ze gaven daar ook gekostumeerde balfeesten, evenementen waarin er net wat meer vrijheid van expressie was.” Vervolgens vroeg hij zich af wat er zou gebeuren als je met ”een hedendaagse ballroomblik” naar dit historische gebouw zou kijken.

Underground

De balls (niet te verwarren met de historische ballroomdans) vinden hun oorsprong in de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen Afro-Amerikaanse en Latijns-Amerikaanse trans vrouwen en ‘queer mensen’ (queer is een verzamelnaam voor iedereen die zich niet met de heteronorm identificeert) in de New Yorkse wijk Harlem hun eigen balls gingen organiseren, als protest tegen de reguliere, vaak racistische schoonheidswedstrijden. Het waren uitbundige underground-evenementen.

De deelnemers verenigden zich in ‘huizen’ (houses), die als een zelfgekozen familie fungeren, aangevoerd door een ‘mother’ en soms ook nog een ‘father’. Veel queers en trans mensen werden door hun familie uitgestoten en in zo’n ‘house’ vonden ze steun bij elkaar, zeker toen eind jaren 1980 de AIDS-epidemie uitbrak. Ook de ballroomgemeenschap werd hierdoor getroffen. Ondanks de grote verliezen, bleef de ballroomcultuur bestaan, en filmpjes op YouTube hebben er voor gezorgd dat nieuwe generaties wereldwijd inspiratie in deze subcultuur kunnen vinden.

Complete chaos

Anno 2023 wonen de leden van House of Vineyard niet bij elkaar in één huis, maar ze komen wel bij elkaar om hun creaties te maken, die ze vervolgens op een ball dragen. Amber, oprichter en mother  van House of Vineyard, vertelt dat hun atelier aan de vooravond van een ball veel weg heeft van de backstage van een theater. “Het is dan een complete chaos.”

Strijdbaarheid valt de groep niet te ontzeggen, zo blijkt uit de tentoonstellingsteksten. House of Vineyard vraagt niet om erkenning, ze eisen hun ruimte op. Of zoals één van de leden het formuleert: ‘We verzetten ons tegen onderdrukkende normen. We laten zien dat we onze eigen ruimtes kunnen creëren waarin we kunnen bloeien.”

Maliënkolder met minirok

Met de tentoonstelling in Huis Willet-Holthuysen wil House of Vineyard de scheidslijn tussen mannelijk en vrouwelijk laten vervagen. In de balzaal zijn daar een paar voorbeelden van te zien, zoals een paspop met daarop een mannenblazer en daaronder een rok van tule. In dezelfde ruimte wordt een vijf eeuwen oude maliënkolder (harnas) met een minirok gecombineerd. Curator Luis Martins legt uit: “Historische stukken, zoals mailiënkolders, worden nog steeds als inspiratie voor balls gebruikt en deze combinatie vind ik wel heel bijzonder.“ Elly, de ‘father’ van House of Vineyard, noemde het ‘queering up the past’, oftewel historische kledingstukken een queertintje geven.

In een van de zijkamers van het museum kun je door een aantal Vogue-bladen bladeren, want voguing, dat door Madonna bij een grote groep mensen bekend werd, is één van de categorieën in de ballroomcultuur. “Bij voguing neem je poses aan die zijn geïnspireerd op poses die modellen aannemen in het modeblad Vogue. Veel mensen weten niet goed wat ze zich bij ballroom moeten voorstellen, maar de term voguing snappen ze vaak wel.”

Uitgedaagd

Maar je kunt de tentoonstelling niet alleen bekijken, er is ook een ‘runway’ op de bovenverdieping met een video van ‘father’ Elly, die de bezoeker aanmoedigt om zelf over de catwalk te lopen. Luis Martins: “In dit museum mag je haast nergens aan zitten en hiermee willen we de bezoekers actiever deel laten nemen aan de tentoonstelling.”

Om er even later aan toe te voegen: “Ballroom gaat, denk ik, over jezelf uitdagen, gezien en erkend worden. Iedereen maakt actief deel uit van wat er gebeurt, of je nu op de catwalk loopt, in de jury zit of bezoeker bent. Dat is dus heel anders dan bij een modeshow, waarbij het publiek passief is. Mensen worden aangemoedigd over de runway te lopen, zodat ze gelijktijdig de kracht en kwetsbaarheid ervaren die nodig is om jezelf onverschrokken te presenteren.”

Een ander perspectief

Op de bovenverdieping heeft Roxette Capriles, die deel uitmaakt van House of Vineyard, een installatie gebouwd, die een kruising is tussen een rariteitenkabinet en een Caribische paradekar. Naast allerlei zonebrillen en restmaterialen van kostuums, zie je ook filmpjes die de sfeer van een ball weergeven. Een nog betere indruk krijg je in de er tegenover gelegen zaal, die volhangt met affiches  en een groot beeldscherm bevat waarop beelden uit afgelopen balls te zien zijn. Het stelt je in staat om, zoals Amber het tijdens de perspresentatie formuleerde ‘je schild te laten zakken en de wereld in een ander perspectief te zien.’

De tentoonstelling ‘Grand March: A Historic House through a Ballroom Lens’ is tot 26 mei 2024 in Huis Willet-Holthuysen te zien.

Auteur: Arnoud van Soest

Publicatiedatum: 21/12/2023