3 min

De Doelenkluft, de Doelenstraat en het Doelenveld herinneren aan de stedelijke schutterij. Het Doelenveld fungeerde eeuwenlang als schiet- en exercitieterrein. De schutterij, het vrijwillige stadslegertje, stond schout en schepenen terzijde om de orde te handhaven en de bevolking te beschermen tegen vijandelijke aanvallen. In de loop van de achttiende eeuw raakte de schutterij in verval. De gewapende burgerwacht werd overbodig toen politie en leger geleidelijk de taken gingen overnemen. Het onderkomen van oude schutterij – de Oude Doelen – werd afgebroken. Vanaf toen resteerde de Nieuwe Doelen (1561) als zetel van de schutterij.

Papegaai

De schutters besloten in het vervolg ‘voor het plezier te blijven schieten’. In 1824 werd dan ook de recreatieve handboogschutterij Sint Sebastiaan opgericht. De handboogschutters van de jonge schutterij schoten op het Doelenveld op een houten vogel (een stoffen papegaai) die aan de top van een houten paal was geplaatst. Elke zaterdagmiddag kwamen de leden van Sint Sebastiaan bijeen ‘om naar de vogel te schieten’ – de traditionele nazit genoot minstens zoveel bekendheid.

Achterzijde van de Nieuwe Doelen, 1945.

Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Achterzijde van de Nieuwe Doelen, 1945.

Hart van de stad

In de tweede helft van de negentiende eeuw vormde het Doelenveld steeds meer het hart van Alkmaar. De annalen vermelden muziekuitvoeringen van het Stedelijk Muziekcorps, de curieuze zelfmoord van een venter in muizenvallen door verhanging aan een boom op 25 juni 1876 en de spectaculaire ballonvaart op 29 juli 1888 vanaf het oude schuttersveld. In 1889 kreeg de Alkmaarsche IJsclub toestemming op het Doelenveld een ijsbaan aan te leggen. Terstond werd een dijk van zand gestort “zoodat, bij vriezend weer, een begin kon worden gemaakt met het inlaten van het water uit de duinwaterleiding”.

Veelzijdig karakter

Het Doelenveld was eveneens een geliefde plek voor meetings van bewegingen en partijen. Op 1 mei 1892 – de Dag van de Arbeid – hielden de socialisten er een grootse demonstratie voor de invoering van de achturige werkdag. Menige protestmars tegen het gebruik van alcoholische dranken begon op het Doelenveld. Circus Corthy Althoff sloeg er zijn tenten op, er vonden sneeuwfeesten plaats en de 8 Oktobervereniging maakte van het Doelenveld gebruik als traditioneel vertrekpunt van de 8 oktoberoptocht. Op 6 juni 1906 vond op het Doelenterrein een spectaculair zangfestival plaats. De architect P.N. Leguit had daartoe een speciaal feestgebouw ontworpen dat plaats bood aan 5000 toeschouwers.

Het blikken Doelenveld in 1992.

Beeld: Regionaal Archief Alkmaar, foto: J. Elsinga.

Het blikken Doelenveld in 1992.

Verloren culturele functie

Tot diep in de jaren dertig bleef het Doelenveld het terrein van politiek en cultuur, maar na de Tweede Wereldoorlog raakte het terrein met de rijke historie in de versukkeling. Op basis van stedenbouwkundige stadsplannen uit 1960 werd het Doelenveld gesaneerd, kreeg het Stedelijk Museum huisvesting in de Nieuwe Schuttersdoelen en werd dwars over het Doelenveld een straat getrokken. Met de bouw van De Vest ging het Canadaplein verloren als parkeer- en evenemententerrein en weken auto’s en kermissen uit naar het arme Doelenveld. Het terrein verloor langzaam elke uitstraling. In de laatste dertig jaar strandde elke poging om het verkwanselde Doelenveld weer een culturele functie te geven.

Nieuw leven

Toch komt het visioen uit de jaren negentig om van het Doelenveld een rustiek binnenstadspark te maken weer in zicht. Wie een blik in de toekomst werpt ziet een heus cultuurcentrum oprijzen. Aan het Doelenveld heeft Provadja een nieuwe plek gekregen. Op het middenterrein van het Doelenveld staan de nieuwe moderne gebouwen van YXIE, het nieuwe cultuurpodium van Alkmaar. Het geniet faam als bruisend podium van theater, jazz en film. Men kan in de Doelentuin heerlijk op een terras zitten en genieten van de avondzon. Het Doelenveld is een uitnodigend terrein geworden. Het is een recreatieplek in de stad waar vele generaties Alkmaarders verlangend naar hebben uitgekeken.

Auteur: Jan van Baar

Publicatiedatum: 22/08/2011