3 min

Marsdiep

De kust van Holland was altijd al vrij laag geweest; niet meer dan hooguit een paar meter boven de zee en door de hogere zeespiegel ontstonden er gaten in de kust. Dit was enerzijds een voordeel toen het zoete binnenwater van het Almere plotseling sterk werd verlaagd door de nieuwe verbinding met de zee, maar de gebieden die het dichtst bij het Marsdiep lagen, kregen direct te maken met overstromingen van zout water. Enorme gebieden van vele tienduizenden hectaren akkerland gingen verloren. Er zijn bewijzen dat men dijken heeft aangelegd, maar deze werden alle overspoeld.

Marsdiep. Wikimedia Commons.

Stormen en overstromingen

Vooral de twaalfde eeuw werd gekenmerkt door overstromingen met stormen en springtij. Voor de arme (West-) Friezen viel daar weinig tegen te doen. Alleen waar meer mensen bij elkaar woonden, zouden ze een kans hebben als ze gezamenlijk de waterwolf een halt zouden toeroepen. In 1170 of 1196 werd de plaats Schagen van twee kanten in de tang genomen door het water. In het westen door water uit de inmiddels ontstane Zijpe en in het oosten door water dat uit het noorden kwam en zijn weg zocht door de beddingen van de aanwezige veenriviertjes die tot dusver alleen voor de afwatering zorgden.

Schagen van de kaart geveegd

De dijk langs de Zijpe, die bij Sint Maarten aansloot op een voorloper van de Westfriese Dijk, brak door en stroomde ongehinderd met enorme kracht oostwaarts en vernietigde alles en iedereen. De stenen kerk van Schagen werd ondermijnd en stortte in. Het water stroomde verder tot het contact maakte met het water in de Leets, een oud riviertje dat oostelijk van Schagen liep. Er moeten overlevenden zijn geweest, want direct daarna zien we dat er kaden worden aangelegd langs de Leets, maar ook dat om de duizenden hectaren overstroomd land in het westen lage dijken worden gebouwd. De schade die latere overstromingen in 1248 en 1288 hebben aangericht, concentreerde zich meer op het doorlopen van water tussen Schagen en Sint Maarten tot bij Oude Niedorp aan toe.

Stelselmatig terugwinnen van land

In de ontstane inham in het westen werd een afsluitende dam gelegd die we nu nog kennen als de Oude Dijk. Ook werd een dijk aangelegd tussen Schagen en Sint Maarten waarmee een andere grote inbraak naar het zuiden toe werd gedicht. Ten noorden van Schagen werd het hoger liggende land beveiligd door de Nesdijk en lag het oude land als een eiland te midden van nieuwe kwelders. Gelukkig werd de zee wat minder agressief en was een flinke laag klei op de ‘kagen’ (buitendijks land) afgezet. Ongeveer een halve eeuw later werd een begin gemaakt met het verbinden van de verschillende eilandjes en ontstond de Westfriese Omringdijk. De kagen werden opnieuw verkaveld.

De Burghorn eerste polder van Nederland?

Van de polder Burghorn, ten westen van Schagen, wordt wel gezegd dat het de eerste polder is van Nederland. Dit stuk kwelder werd immers al in 1460 omgeven door een dijk en drooggemalen door een molen. Het was een huzarenstukje van de eerste Heer van Schagen, Willem de Bastaard van Beieren, die Schagen als Heerlijkheid had ontvangen van zijn vader, Graaf Albrecht. Het betekende in ieder geval een enorme impuls voor de plaats die twee en een halve eeuw daarvoor nog met de grond was gelijkgemaakt.

Auteur: Frans Diederik

Publicatiedatum: 14/11/2011