Middeleeuwse stormvloed

Evenals Zeeland heeft Noord-Holland heel wat strijd moeten voeren tegen het water, dat hier zowel uit oostelijke als westelijke richting zijn aanvallen uitvoerde. Duizenden jaren had het water vrij spel en bewoning was alleen mogelijk op de hoogst gelegen delen. Pas rond 1300 na Chr. is er sprake van een serieuze aanpak door de West-Friezen om het water te keren. Aan het eind van de veertiende eeuw hadden stormen in Noord-Holland zoveel schade aangericht dat Hertog Albrecht van Beieren (broer van graaf Willem V) het bevel gaf tot het aanleggen en vernieuwen van de dijken. Maar de dijk die de Purmer Ee afdamde hield de stormvloed van 1403 toch niet tegen.

Woest wijf

Toen de storm was gaan liggen voeren de vrouwen en meiden het Purmermeer op om bij de koeien te komen die gemolken moesten worden. Al varende zagen zij een wild en woest ‘wijf’ zwemmen. Ze zochten een goed heenkomen voor het ‘monster’, dat volgens de kroniekschrijvers naakt was en behangen met waterplanten. Dagelijks kwamen de melksters terug en zij raakten zo gewoon aan dat ‘ongetemde vrouwspersoon’ dat ze haar uit het water trokken en met de melkschuit via de Purmerpoort binnen Edam brachten.

Artistieke inspiratie

Het monster in de gedaante van een vrouw bedekt met mos en waterplanten heeft waarschijnlijk dezelfde betekenis als het personage in de verhalen over meerminnen of zeemeerminnen. Zij zwemt al eeuwen door onze geschiedenis. Ze vindt haar oorsprong in de Griekse mythologie die verhaalt over sirenen die op een eiland woonden en met hun welluidende gezang de reiziger aanlokten en zijn schip op de rotsen te pletter lieten slaan.

In de middeleeuwen wordt zij door de kerk gemaakt tot symbool van aardse wellust. Het monster heeft vooral kunstenaars geinspireerd. Zo ook in Edam, waar op de puibalk (ook wel fries of waterlijst genoemd) van het huis Nieuwvaartje 8 afbeeldingen te zien zijn van het Purmer Zeewijf. Naast houtgesneden voorstellingen zijn er ook geschilderde figuurtjes en teksten.

De tekst

Het geheel vormt een soort stripverhaal met een erotisch karakter.
De volledige tekst zoals vermeld op een tekening van W.O.J. Nieuwenkamp luidt:
De Soldaat spreekt: zeg visscher, hebt gij zulke visch van goede smaak en goede disch
De Monnik spreekt: ja vriend  hadden wij zulke visch in het klooster tot onse spil
ik zou vergeten spek en vlijs
Ja zulke visschen is het gedaan, daarom moet ik op krukken gaan
Ik zoek het in de aarde
Ik zoek het in de lucht
Ik zoek het in het water
Ik zoek het in het vuur
De vrouw spreekt hier gij gekke allevier
Wat gij zoekt dat heb ik hier
Het micken zou mij niet verdrieten, mogt ik in jou kransje schieten
Wat gij mickt of wat gij schiet,
in mij kransje komt ge niet Wie weet dat hij niet en weet

Auteur: Betty Slot (VVV Edam).
Samenstelling: Robert J. Lammers (Edams museum).

Publicatiedatum: 13/05/2014