2 min

De doorsnede van de Westfriesedijk onderin is de pollenbak te zien. Beeld: Vestigia.

De doorsnede van de Westfriesedijk onderin is de pollenbak te zien. Beeld: Vestigia.

Veendijk

Bij de opgraving is de oudste dijkfase teruggevonden. De eerste dijk op deze plek was ongeveer 5 meter breed en 1 meter hoog en bestond uit veenzoden, maar ook uit zandige kleizoden en -hompen. De dijk rustte op een natuurlijk veenlaag en er liep een dijksloot aan de landzijde (de zuidkant). Het veen waarmee de dijk werd opgeworpen was vlakbij weggestoken. De datering van de dijk valt in eind twaalfde of begin dertiende eeuw. Het enige stukje aardewerk uit de oudste dijklaag (handgevormde grijze kogelpot) kan niet nauwkeuriger worden gedateerd dan dat tijdvak.

Middeleeuwse pollen

De oudste dijk (S1) ligt op een veenlaag die onderin bestaat uit rietveen (S1000), dat naar boven toe overgaat in hoogveen (S2). Door het inslaan van een pollenbak (een soort bakblik) kon een stukje van deze bodemlagen worden meegenomen voor nauwkeurig onderzoek in het laboratorium. Daar bleek dat er in de top van het hoogveen zandige spoellaagjes waren van overstromingen. Er werden in die laag ook pollen (stuifmeelkorrels) gevonden van rogge, korenbloem en vlas.

Dit wijst erop dat er toen middeleeuwse akkers in de omgeving waren. Voordat de dijk werd aangelegd was het veen dus al bewoond en waren er sloten gegraven voor de afwatering. Hierdoor werd het veenland droger en zakte het in, waardoor de oppervlakte van het land daalde en er overstromingen kwamen, zodat er een dijk moest worden aangelegd. In later tijd heeft men bovenop de oudste dijk verschillende flinke ophogingen aangebracht, voornamelijk van kleizoden.

De Pollenbak in de oudste dijklagen. Van boven naar beneden: S1, S2 en S1000. Beeld: Vestigia.

De Pollenbak in de oudste dijklagen. Van boven naar beneden: S1, S2 en S1000. Beeld: Vestigia.

Een complex van dijken

Als we de dijk bij Winkel plaatsen in de dijkgeschiedenis van dit deel van West-Friesland, dan blijkt dat de opgegraven dijk een oudere dijk verving die enkele kilometers noordelijker lag. Dat was de zogenoemde Weg van Paludanus. Blijkbaar heeft men die dijk eind twaalfde of begin dertiende eeuw verlaten om de Westfriesedijk bij Winkel op te werpen.

Maar vervolgens werd in de loop van de dertiende eeuw het voorland (de Herenkoog) ingepolderd, waardoor de Westfriesedijk een binnendijk werd. De Herenkoog ging echter in 1287/1288 verloren waarna de Westfriesedijk opnieuw het zeewater moest buitenhouden. Mogelijk zijn er toen al ophogingen met kleizoden opgebracht.

Met behulp van graaf Floris V werd daarna de Herenkoog vóór 1294 weer bedijkt. Maar nadat dit gebied in 1328/1335 opnieuw verloren ging, werd de Westfriesedijk bij Winkel definitief de buitendijk van Westfriesland. Totdat in 1847 de bedijking van de Groetpolder kwam.

Uitvoering

Opgraving en laboratoriumonderzoek werden in opdracht van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier uitgevoerd door Vestigia BV en BIAX Consult, onder directievoering van Gerard Alders.

Tekst: Gerard Alders
Bronnen: Vestigia-rapport V1266; BIAXiaal 872.
Geplaatst door: AldersArcheo

Publicatiedatum: 27/02/2016