2 min

Watersnoodramp Bommelerwaard 1861

In de uiterwaarden van de Waal bij het dorp Leeuwen had zich in de ijskoude winter van 1861 een dik, muurvast pak ijs gevormd. De rivier had daardoor nog maar een zeer smalle doorgang, ingesnoerd door aan de ene kant de dijk en aan de andere kant het ijs. In de nacht van 31 januari op 1 februari 1861 ging het dan ook mis. Onder aanhoudend wassen van het water steeg het peil in die smalle doorgang tot angstaanjagende hoogte.

De beeldengroep op de gevel van het Oranje Weeshuis. Beeld: Peter Peeters.

Een ooggetuige vertelt

“Met hevig gedruis stortte het water over den dijk en voerde grote ijsschotsen mee, die het vernielingswerk bespoedigden. Dat werk werd plotseling voltooid. Een stuk der kade op de Leeuwense dijk werd plotseling weggeduwd, niets was daartegen bestand. Een verwoestende uitwerking was het gevolg. Ongeveer 12 huizen werden in de brullende stroom meegesleept, en meerdere personen werden meegesleurd door de golven. Hartverscheurend waren hun angstkreten, die zelfs boven het lawaai van de daverende stortvloed, zelfs boven het woedende geraas der instromende ijsmassa, konden worden gehoord.”

Koning Willem III snelt te hulp

De volgende dag spoedde koning Willem III zich naar het rampgebied. Met raad en daad stond hij de slachtoffers bij. Hij deed er alles aan om de nood te verzachten. Volgens de Amsterdamsche Courant had hij zelfs 45.000 gulden uit eigen zak betaald om de eerste benodigdheden te bekostigen.

Wezen bij het Oranje Weeshuis. Beeld: Huizer Museum.

Cadeau voor koning Willem III

Om de koning te bedanken voor zijn inzet tijdens de ramp werd in het hele land geld ingezameld voor een cadeau. Dankzij dit geld kon de koning een bijbel met lessenaar worden aangeboden plus een album met de 55.000 namen van de gevers. Het tafereel aan de voorzijde van het Oranje Weeshuis te Huizen herinnert nog aan deze actie. De toen gegeven statenbijbel is tot op heden te bezichtigen in Paleis Het Loo te Apeldoorn.

Het Oranje Weeshuis. Beeld: Huizer Museum.

Het Oranje Weeshuis

Na het geven van het cadeau bleek er nog geld over te zijn. De tapijtfabrikant J.L. Bernhardi uit Utrecht, mede-initiatiefnemer voor de geldinzamelingsactie, had tijdens een bezoek aan Huizen zo´n medelijden gekregen met de bedelende weeskinderen, dat hij voorstelde om een weeshuis in Huizen te bouwen. De officiële opening vond plaats op 31 augustus 1868. Aanvankelijk verbleven er tien wezen in het naar het koningshuis vernoemde Oranje Weeshuis.In de 85 jaar dat het weeshuis heeft bestaan, verbleven er op het hoogtepunt maar liefst 70 weeskinderen. Bij de sluiting in 1953 waren er nog slechts 4 over. Van 1953 tot 2004 diende het gebouw als kinderhuis voor moeilijk lerende kinderen. Tegenwoordig verblijft de Gooiconsult Groep in het pand, Oranje Weeshuisstraat 5.

Auteur: Kirsten Kouwenhoven

Bronnen:

• Paul Schiffers, In Huizen staat een huis… (Huizen 1993).
• http://www.tgooi.info/huizen/weeshuis.php

Publicatiedatum: 05/02/2012