Felix Meritis

Voordat het Concertgebouw werd gebouwd deed het achttiende-eeuwse Felix Meritis aan de Keizersgracht dienst als concertzaal. In de loop van de negentiende eeuw bleek deze ruimte te klein om de groeiende orkesten en koren die symfonieën kwamen uitvoeren te herbergen. Grote dirigenten en componisten als Gustav Mahler, bekend om zijn grote symfonieën voor orkest en koor, deden hun beklag over dit gebrek.

Aandeel in een droom

Jérôme Alexander Sillem was een Amsterdammer van gegoede afkomst. Hij zette in 1881 de eerste stap in de verwezenlijking van de droom van een grote Amsterdamse concertzaal. Samen met vijf andere heren vormde hij de ‘Voorlopige Commissie tot het Bouwen van eene Concertzaal’, die vervolgens de ‘Vereeniging Concertgebouw’ oprichtte. De bouw van het Concertgebouw werd op particulier initiatief gefinancierd door middel van een aandelenemissie. Welvarende burgers die voor minstens duizend gulden wilden investeren in de bouw, hadden het recht van voorkeur op twee zitplaatsen in de Grote Zaal.

Hindernissen

De bouw van het Concertgebouw verliep niet vlekkeloos. De gegoede burgerij was niet zo scheutig met het kopen van aandelen. De leden van de commissie voor de bouw van het Concertgebouw moesten zelf veel geld bijleggen en ook de tante van Alexander Sillem, Olga Emilie Borski-Sillem, deed een financiële bijdrage. Uiteindelijk werd slechts 64% van het plan behaald, waardoor er geen geld meer was voor de beoogde derde verdieping van het gebouw.

Kavel te klein

Ook had architect Adolf Leonard van Gendt nog nooit een concertzaal gebouwd. Toen hij een passend ontwerp had gemaakt, bleek het kavel in Amsterdam te klein. Uiteindelijk werd er gekozen voor een vereenvoudigde versie van het ontwerp van Van Gendt, en kon in 1883 worden begonnen met de bouw van het Concertgebouw.Problemen met de gemeente Nieuwer-Amstel, waar het kavel van het Concertgebouw lag, deden een laatste duit in het zakje. Het Museumplein bestond destijds nog uit weilanden en een ijsbaan. Er ontstond geharrewar tussen de gemeente en de commissie over het dempen van een slootje, de bestrating van de toegangswegen en de levering van straatverlichting, waardoor de opening van het Concertgebouw veel vertraging opliep.

In de weilanden

In 1886 werd de bouw van het Concertgebouw voltooid. Na de grote vertraging opende het gebouw op 11 april 1888 zijn deuren met een heus inwijdingsconcert. De nieuwe concertzaal lag toen nog midden in de weilanden. In de daaropvolgende decennia werd rondom het Concertgebouw het stadsdeel Amsterdam Zuid aangelegd.

Predicaat Koninklijk

Vandaag de dag draagt het Concertgebouw het predicaat Koninklijk en worden er zo’n achthonderd concerten per jaar gegeven. Het pand is niet meer weg te denken uit het internationale muziekleven.

Auteur: Eva Bleeker

Bronnen

– Biografie van Amsterdam – Aandeel in een Droom
– Het Concertgebouw – Historie
– Stadsarchief Amsterdam

Publicatiedatum: 23/02/2015