4 min

Stijl van Adriaan Dortsman

De begane grond en de beletage daarboven hebben een representatieve functie. Het pand werd in 1672 gebouwd voor Paulus Godin, koopman en bewindhebber van de West-Indische Compagnie. Dit huis is in het Grachtenboek van Caspar Philips te zien: het huis had een ingangspartij op de begane grond met twee kolommen (met een klein stoepje van slechts enkele treden). Op de begane grond waren tevens vier grote pakhuisdeuren. Kennelijk diende de begane grond tevens voor de opslag van goederen. De gevel, een rechte lijstgevel, is in de ‘strakke stijl’ van Adriaan Dortsman en heeft een Dorische trigliefenlijst en een versierde middentravee met zuilen en balkon. De gevel is ondanks de latere wijzigingen een goed voorbeeld van de laat–17de-eeuwse woonhuisarchitectuur van Dortsman. Het is echter niet bekend dat Dortsman de ontwerper van het 17de-eeuwse huis is geweest, maar waarschijnlijk is het wel. De ingang op begane grond geflankeerd door zuilen en de trigliefenlijst die de gevel afsluit, komen al voor bij het 17de-eeuwse huis en zijn typisch Dortsman. Bovendien was Godin regent van het Walenweeshuis dat eveneens door Dortsman werd ontworpen.

Gevel Herengracht 502. Foto: W. Schoonenberg / Digitaal Grachtenhuis.

Grondig verbouwd

Kort na 1790 werd het pand verbouwd door stadsarchitect Abraham van der Hart (1747–1820) voor schepen mr. Andries Adolph Deutz van Assendelft (1764–1833). Ook het exterieur werd gewijzigd: er werd een geblokte hardstenen basement gemaakt met ramen en kelderlichten en de pakhuisdeuren verdwenen. De ingangspartij werd in Lodewijk XVI-stijl gewijzigd. Opnieuw kwam er een balkon op kolommen, zonder stoep, maar de raamomlijsting daarboven is veel soberder. Ook de Empire-vensters dateren uit deze tijd. De achtergevel heeft net als de voorgevel een Dorische kroonlijst (uit 1672). De Empire ramen met strakke omlijstingen dateren van de verbouwing van Van der Hart, evenals het over de hele breedte van de gevel lopende balkon op vier Dorische zuilen. Bij de tweede grote verbouwing, in 1870/73 werden de ovale daklichten aan de voorgevel toegevoegd.

Gescheiden koetshuis

Bij het pand hoorde oorspronkelijk een koetshuis, Keizersgracht 607: er was sprake van één groot kavel dat van de Herengracht tot aan de Keizersgracht doorliep. Sinds 1907 is het koetshuis echter kadastraal gescheiden van het hoofdhuis, omdat de toenmalige eigenaar, Willem Hendrik van Loon van Keizersgracht 672, wel het hoofdhuis maar niet het koetshuis wilde verkopen. Achterin de tuin is een wandje met een prieeltje aangebracht. Het prieeltje is in 1909 ontworpen door H. Walenkamp. Deze architect ontwierp toen ook een geometrische tuinaanleg.

Zaal Herengracht 502. Foto: Bureau Monumenten & Archeologie.

De originele indeling is behouden gebleven

Herengracht 502 heeft een fraai interieur, voor een deel uit ±1790 maar vooral uit 1870/73. De indeling van het huis dateert nog uit de bouwtijd. In het onderhuis (de begane grond-verdieping) bevindt zich een centrale gang (die van de voordeur tot de tuin doorloopt) en twee trappenhuizen. Verder moeten genoemd worden de antieke keuken en een bijkeuken in de uitbouw. De keuken heeft een grote schouw met witjes, de bijkeuken een pomp en hardstenen gootsteen. Het trappenhuis heeft nog elementen uit ±1791, zoals de mahoniehouten trapbalusters en de strakke deuromlijstingen met hoofdgestellen. Op de hoofdverdieping (de 1ste verdieping) bevinden zich vier grote kamers rond een gang (die overigens niet doorloopt tot de voor- of achtergevel, in tegenstelling tot de gang op de begane grond). Van de voorgevel naar de achtergevel treffen we de herenkamer (thans burgemeesterskamer), de eetzaal, de salon (de zaal) en de dameskamer aan. De kamers hebben nog de originele schouwen uit ±1791 in Lodewijk XVI-stijl. De eetzaal heeft een okerwitte schouw met roodbruine panelen, versierd met medaillons. De zaal heeft een fraaie witmarmeren schouw met een reliëf in het fries met Pallas Athena, de Muzen, Homerus en Socrates. De damessalon heeft een schouw met ‘Etruskische’ motieven.

Fijn stucwerk

Het interieur van de kamers is overdadig 19de-eeuws. Eén van de deurpanelen van de eetzaal is echter nog 18de-eeuws en waarschijnlijk gehandhaafd vanwege het fijne houtsnijwerk, o.a. voorzien van muziekinstrumenten en een notenbalk met de beginmaten van de Marseillaise (mogelijk had de houtsnijder sympathie voor de Franse revolutie). In de vroegere herenkamer (de huidige burgemeesterskamer) is het originele stucwerk uit ±1790 te zien (ontdekt in de jaren ’50 achter het behang): op de wanden bevinden zich stucpanelen met vazen, medaillons en rankwerk. Het laat–18de-eeuwse stucwerk is erg fijn en van hoge kwaliteit. Het plafond heeft daarentegen weer 19de-eeuws stucwerk. Op de tweede verdieping bevinden zich nog stucplafonds uit ±1790. Dat het huis een 17de-eeuwse kern heeft, blijkt overduidelijk op de bovenverdiepingen. Op de derde verdieping bevinden zich nog de oorspronkelijke 17de-eeuwse standvinken. De grenen kapconstructie is nog geheel 17de-eeuws.

Bouwgegevens

Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XVI
Bouwjaar: 1671/1672, 1791/1793, 1870/1873
Architect: Adriaan Dortsman (1671/72), Abraham van der Hart (1791/93) Opdrachtgever/eerste gebruiker: Paulus Godin (1671), Cornelis Deutz van Assendelft (1791), Hendrik Maurits Jacobus van Loon (1870

Monumentstatus: Rijksmonument

Publicatiedatum: 18/03/2014