Herengracht 241

In de 19de eeuw kwam het op grote schaal voor dat de oude topgevel werd verwijderd voor een strakke, rechte kroonlijst. De hals- of klokgevel is dan opeens een lijstgevel geworden. Soms werd de voorgevel zodanig verhoogd dat de kroonlijst boven de kap uitsteekt. Het huis lijkt dan groter dan het werkelijk is: we spreken van een leugenaartje. Herengracht 241 is daar een voorbeeld van.

1 min

De gevel ‘staat op vlucht’

Vanwege de recht opgetrokken gevel ernaast is goed te zien dat de gevel zelf nog uit de 18de eeuw stamt: de gevel helt voorover, ‘staat op vlucht’. Uit het Grachtenboek blijkt dat vóór de verbouwing sprake was van een halsgevel uit het tweede kwart van de 18de eeuw. Het huis heeft een fraai interieur uit ±1740, waaruit blijkt dat het huis inderdaad ouder is dan de voorgevel doet vermoeden. Met andere woorden: achter de vernieuwde gevel bevindt zich nog het oorspronkelijke 18de-eeuwse huis.

Gevel Herengracht 241. Foto: W. Schoonenberg / Digitaal Grachtenhuis.

Bijzondere en zeldzame plafondschilderingen

In de voorkamer op de eerste verdieping treffen we een plafondschildering aan. Dat is ongebruikelijk, omdat dergelijke interieurelementen doorgaans op de beletage worden aangetroffen (meestal in de zaal in het achterhuis). De oorzaak hiervan is waarschijnlijk de kleine kavels tussen Herengracht en Singel waardoor voor een normaal achterhuis geen ruimte is. Eveneens bijzonder is dat de beschildering direct op het stucwerk is aangebracht: meestal zijn plafondbeschilderingen op doek uitgevoerd, zgn. ‘plafondstukken’. Beschilderingen direct op stuc zijn in Amsterdam zeldzaam: er zijn er maar drie bekend (de andere voorbeelden zijn Keizersgracht 162 en Keizersgracht 264). Het stucwerk-plafond is in Lodewijk XIV-stijl en dateert uit ±1740. Het stevige lijstwerk rondom het middenvlak waarop de schildering is aangebracht en de symmetrische ornamenten zijn typerend voor deze stijl. In de hoeken zijn in het stucwerk putti aangebracht die de de vier jaargetijden verbeelden.

Herengracht 241, voorkamer 1ste verdieping. Foto: W. Schoonenberg / Digitaal Grachtenhuis.

Bouwgegevens

Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Onbekend
Bouwjaar: 1731±
Opdrachtgever/eerste gebruiker: Meester-metselaar Arnoldus van Sprang werd in 1731 eigenaar en liet het pand verbouwen.

Monumentstatus: Rijksmonument