2 min

Rookwolken over Purmerend

De hoge schoorsteen stond – als je aan de Jaagweg naar de fabriek keek – aan de linkerkant en kon je al in de verre omtrek zien. Hij zorgde voor de afvoer van rookgassen uit de stoomketel. De stoomketel werd verwarmd door kolen die destijds per schip werden aangevoerd. Op het fabriekscomplex lag derhalve altijd een hoge berg kolen te wachten om in de stoomketel geworpen te worden. Met de vrijkomende stoom werden de machines draaiende gehouden. Met de stoom werden ook de melkbussen schoongespoten, die op een ronddraaiende band stonden. De rookgassen liepen door de pijp naar buiten. Grote rookwolken werden dagelijks uitgestoten over Purmerend en omringende polders.

Melkfabriek Hollandia in 1915.

Klimpartij

De schoorsteen werd zo nu en dan gecontroleerd door de stoker. Langs de dik ommuurde pijp was een ijzeren ladder van 50 treden bevestigd waarlangs de stoker omhoog klauterde als de pijp gecontroleerd diende te worden. De monding van de pijp werd dan nagekeken of er geen verstopping zat.

Melkfabriek Hollandia in 1920. Gezien vanaf de Jaagweg.

Handstand

Hein van de Brink werkte in de jaren ’20 van de vorige eeuw als fabrieksarbeider bij de Hollandia Melkfabriek. De grote pijp had vanaf het begin zijn fascinatie. Hein was lid van de gymnastiekvereniging van de Hollandia Melkfabriek en een goede turner. Als de stoker weer eens naar boven klom, keek hij hem na en er rijpte bij hem een plan. Op een dag – onder werktijd – monsterde hij de hoogte van de pijp, klom omhoog en op de rand maakte hij een handstand.

Uitbrander

Heins gedurfde actie was de gebeurtenis van de dag. Zijn heldendaad ging als een lopend vuurtje door de fabriek, maar bereikte ook de directie. Hein werd met spoed ontboden bij de fabrieksdirecteur, de heer Vas Visser. De acrobatische durfal kreeg een flinke uitbrander van de directeur. Hein heeft deze stunt dan ook nooit meer herhaald!

Het verhaal is nog lang doorverteld. Zo hoorde de verteller van dit verhaal, mevrouw Betty Vlak-Mol, pas veel later van dit gebeuren via haar moeder. Als klein meisje luisterde zij vol bewondering naar dit staaltje van durf.

Geschiedenis van de melkfabriek

De in 1890 opgerichte Purmerendse melkfabriek Arcadia kwam in 1896 via een veiling in het bezit van het zuivelbedrijf Hollandia uit Vlaardingen. Dat gaf haar naam aan deze fabriek en in 1898 werkte er 120 man personeel in de Purmerendse vestiging. In 1958 werd het een volledige dochter van het Zwitserse Nestlé. De productie werd in de loop van de jaren overgeheveld naar andere vestigingen van Hollandia en in 1970 werd de fabriek gesloten. Slechts twee gebouwen van het oorspronkelijke fabriekscomplex zijn behouden gebleven, waaronder de voormalige directeurswoning.

Melkfabriek Hollandia in 1965.

Bron

Verhaal verteld door Betty Vlak-Mol.*

* Dit verhaal maakte onderdeel uit van de tentoonstelling ‘Purmerend Vertelt’ die van 18 september 2010 tot 8 januari 2011 te zien was in het Purmerends Museum.

Publicatiedatum: 19/01/2011