Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Gemaal Beetskoog warm kloppend polderhart

Als je aan komt lopen hoor je al het gestage bonken. En binnen dreunt iedere slag in je binnenste door. Het gaat om de ploffen van de maar liefst 6600 kilo zware dieselmotor van het gemaal Beetskoog. Je kan de klappen van de grote motor gemakkelijk tellen. Hier klopt duidelijk het hart van de polder!

Van wind naar stoom

De polder Beetskoog tussen Beets en Oudendijk werd sinds de zeventiende eeuw boven water gehouden door twee windmolens. Maar in 1877 stapte het polderbestuur op een stoomgemaal over. De wind vormde bij molens altijd een risicofactor en een stoomgemaal bood zekerheid. De polder Beetskoog stond zeker niet alleen met dit besluit. In de jaren zeventig van de negentiende eeuw lieten vele polders een stoomgemaal bouwen. De techniek was tegen deze tijd sterk verbeterd en men kon terugvallen op een netwerk van fabrieken en ingenieursbureaus. Bovendien ging het goed in de landbouw. Daarom was bij de boeren het geld en de bereidheid aanwezig om een dergelijke grote investering te doen. De polder Beetskoog ging in zee met het Amsterdamse ingenieursbureau van W.C. & K. de Wit. Deze broers waren geboren in Alkmaar. W.C. en K. de Wit bouwden na 1870 tientallen gemalen in binnen- en buitenland en hun bureau had een uitstekende reputatie. Terecht worden ze genoemd op een grote hardstenen plaquette die in de zijgevel van het gemaal als herinnering aan de bouw werd geplaatst.

De Bronsdiesel met de machinisten Berend Eikenaar (achter) en Martien Seinen (voor).

De Bronsdiesel met de machinisten Berend Eikenaar (achter) en Martien Seinen (voor). Gemaal Beetskoog.

Diesel

De stoominstallatie deed dienst tot 1910. Dat jaar stapte de polder over op een dieselinstallatie van de Brons Motorenfabriek uit Appingedam. Jan Brons was een bouwvakker die sinds 1891 druk met verbrandingsmotoren experimenteerde. De eind negentiende eeuw door Rudolf Diesel ontworpen dieselmotor sprak hem erg aan. Wel vond hij de techniek met een brandstofpomp en verstuiver ingewikkeld en duur. Brons wist daar een handige oplossing voor te bedenken en de Bronsmotor was geboren. In het gemaal Beetskoog is zo’n motor met een brede lederen riem verbonden met een centrifugaalpomp van Stork uit Hengelo. De installatie kan 70 kubieke meter water per minuut wegpompen.

Stork centrifugaalpomp voor gemaal Beetskoog.

Stork centrifugaalpomp voor gemaal Beetskoog. Gemaal Beetskoog.

Goede reserve in ere hersteld

Het dieselgemaal voldeed prima, maar de tijd stond niet stil. In 1955 liet de polder Beetskoog op een andere plek een nieuw en sterker elektrisch gemaal bouwen. De oude dieselinstallatie bleef gehandhaafd als reserve, maar raakte toch zoetjes aan in de versukkeling en veranderde in een grote bonk roest. Tegen 1980 werd over sloop nagedacht. Dat ging een medewerker van het waterschap, Berend Eikenaar, te ver. Hij knapte het gemaal in zijn vrije tijd met grote zorg en nog meer liefde op en maakte het weer werkend. Dertig jaar lang zorgde de heer Eikenaar als machinist voor het gemaal en stelde het met zijn vrouw open voor het publiek. Op 1 oktober 2011 droeg hij de vetspuit over aan nieuwe machinist Martien Seinen. Het gemaal staat inmiddels op de provinciale monumentenlijst en is een van de weinige gaaf bewaard gebleven voorbeelden van gemaaltechniek uit het begin van de vorige eeuw. En nog Nederlands fabricaat ook. Van mei tot en met september is het gemaal iedere eerste zondag van de maand open voor het publiek en draait de motor. Je moet dit polderhart immers horen en voelen kloppen!

Gemaal Beetskoog open voor het publiek. Komt dat zien, horen en voelen...

Gemaal Beetskoog open voor het publiek. Komt dat zien, horen en voelen… Gemaal Beetskoog

www.gemaal-beetskoog.nl
www.bronsstichting.nl
www.hhnk.nl

Publicatiedatum: 09/05/2012

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.