Een droge gracht
Wie Fort Werk IV ziet, valt ook meteen het bijzondere eraan op. Er is namelijk geen natte, maar een droge gracht omheen gegraven. De muur bevat schietgaten, we noemen dat een ‘gecreneleerde’ muur. Enig in zijn soort in Nederland! Verder bevat het fort gewelfde kazematten, een ‘poterne’ (een lange ondergrondse gang), een artillerieloods en een fortwachtershuis. Vanaf de voltooiing van de bouw in 1870 tot aan de opheffing van de militaire status in 1926 had het fort maar één functie, die van verdedigingswerk. Toen die status opgeheven werd, kwam de mogelijkheid vrij voor andere activiteiten op en rond het fort.
Concours hippique
Zo werd op het voorterrein van Fort Werk IV in 1933, in het kader van een werkverschaffingsproject voor werklozen, een sportpark aangelegd. Hier werd onder andere een paardenconcours gehouden dat landelijke bekendheid genoot. Dwars over het fort heen! In de oorlogsjaren was het fort in gebruik door de Duitse bezetter. In de rechter kazemat werden door de soldaten de drie verblijven doorgebroken en de ramen en deur van het middelste verblijf werden dichtgemetseld. Na de oorlog bleek de fortwachterswoning rijp voor de sloop te zijn en verdween. In de naoorlogse jaren was het fort soms het toneel voor een openluchttheater of een taptoe. Vanaf 1963 was de poterne ruim dertig jaar in gebruik als schietbaan.
Ideaal speelgebied
Ondanks de beschermde status raakte het fort echter na 1969 steeds meer in verval, waardoor het uit het zicht verdween – ook letterlijk, door de ingeklemde ligging tussen sportterreinen en achter het theater ’t Spant. Het werd een ideaal speelgebied voor kinderen uit de buurt, die er ongestoord hun gang konden gaan. Vooral na 1975 ging het fort sterk achteruit. De kazematten en later ook de poterne werden opengebroken. In navolging van de brandweer, die er wel eens oefeningen hield, gingen kinderen ‘fikkie stoken’ en de gecreneleerde muur werd op meerdere plekken met grof geweld vernield.
Het fort ligt er nu weer prachtig bij
In 1990 kwam er een ommekeer in deze situatie en vanaf dat jaar zette het herstel in. Het fort werd ontdaan van alle struikgewas en opslag van bomen die overal groeiden, de gracht uitgediept, de muren hersteld en de contouren van de wallen weer duidelijk gemaakt. Het fortwachtershuis werd naar oorspronkelijke tekeningen herbouwd. Inmiddels kwamen er al steeds meer activiteiten op en rond het fort, vooral in de artillerieloods: cultureel, recreatief, culinair en creatief. Het is nu zelfs een officiële trouwlocatie van de gemeente Bussum geworden!
Auteur: Hanneke Jager, bestuurslid Stichting tot Beheer van Werk IV
Het Fort Werk IV is open van maandag t/m zaterdag van 10.00 – 17.00 uur.
Publicatiedatum: 04/07/2011
Vul deze informatie aan of geef een reactie.