2 min

Solidair met de joden

Hoe dat in Wormer op die 26ste februari in zijn werk ging staat te lezen in een rapport over de “alhier aan de verschillende bedrijven plaats hebbende stakingen”, dat de plaatselijke rijksveldwachter nog diezelfde dag aan de burgemeester van Wormer uitbracht. Het is terug te vinden in het Waterlands Archief. Als eerste was de veldwachter gaan kijken bij Rijstpellerij De Unie. Daar verklaarde de bedrijfschef dat “de staking die hedenmorgen op deze fabriek is uitgebroken het geheele personeel omvat, ca. 125 personen”. Maar De Unie was niet het enige bedrijf in Wormer waar de arbeiders in staking gingen. Ook bij cacaofabriek De Mooriaan van Wessanen, bij rijstpellerij Mercurius, bij papierfabriek Van Gelder Zonen en nog een aantal andere bedrijven werd het werk neergelegd. Als oorzaak werd steeds genoemd dat de arbeiders “zich solidair verklaarden met de stakingen op de andere fabrieken. Omreden zij er tegen zijn dat een gedeelte van de Nederlandsche bevolking (hiermee werden de joden bedoeld, zoals er steeds nadrukkelijk bij vermeld werd) en arbeiders uit de fabrieken worden gehaald en weggevoerd”.

Rapport rijksveldwachter Wormer. Eerste pagina van het door de rijksveldwachter van Wormer opgestelde rapport over de deelname van de arbeiders in Wormer aan de Februaristaking op 26 februari 1941 (om de privacy van mogelijk nog levende personen te beschermen zijn de daarvoor in aanmerking komende namen hier onleesbaar gemaakt).

Staking algemeen

In het rapport staan per bedrijf steeds de aantallen stakers vermeld en daaruit valt af te leiden dat de staking vrijwel algemeen was. Afgezien van de bedrijfschefs en de directies misschien. Tegenover de rijksveldwachter verklaarden die althans, dat ze de arbeiders – tevergeefs – hadden ontraden in staking te gaan. Als bedrijfsleiders konden ze misschien ook moeilijk anders. Wat echter niet wil zeggen, dat ze er in hun hart niet tóch sympathiek tegenover stonden.

Wormer verhalen

Dat er in de Zaanstreek niet alleen bij grote bedrijven als Verkade, Bruynzeel, Albert Heijn, Wessanen of Simon de Wit, maar ook bij middelgrote bedrijven als olieslagerij De Liefde, cacaofabriek De Mooriaan, rijstpellerij De Unie, papierfabriek De Eendracht (Van Gelder Zonen) en zelfs in winkels gestaakt werd, is op zich natuurlijk bekend. Het rapport van de rijksveldwachter van Wormer bevat dan ook in feite niet zo veel nieuwe informatie, hooguit dat de massaliteit van de staking in Wormer nog eens bevestigd wordt. Maar veel verder lijkt de kennis over de Februaristaking in Wormer niet te gaan. Herinneringen van stakers zijn in historische publicaties amper terug te vinden. Maar die herinneringen zijn er natuurlijk wél. Is het niet van mensen, die de stakingen zelf hebben meegemaakt, dan wel van mensen, die de verhalen erover hebben gehoord. Het zou mooi zijn als die verhalen aan Oneindig Noord-Holland worden toegevoegd. Ook het Waterlands Archief en het Historisch Genootschap Wormer houden zich daar voor aanbevolen.

Auteur: Jaap Haag.

Publicatiedatum: 07/03/2011