3 min

Leerschool

Thérèse Schwartze werd op 22 december 1851 geboren in Amsterdam. Ze groeide op in een artistiek gezin:. Haar vader Johann Georg Schwartze was schilder en haar zuster Georgine beeldhouwster. Thérèse leerde de eerste kneepjes van het schildersvak van haar vader. Hij zag in haar zijn opvolger en trainde zijn dochter van jongs af aan. Op haar zestiende begon het professionele leven van Thérèse. Ze ging niet meer naar school, maar werkte ze samen met haar vader in  zijn atelier. Na de dood van haar vader in 1874 werd Thérèse geacht de taak van kostwinner op zich te nemen. Maar eerst deed ze nog een jaar een vervolgopleiding in München, destijds een belangrijk kunstenaarscentrum.

Thérèse van Duyl-Schwartze, heliogravure naar zelfportret, ca. 1910 Bron: collectie stadsarchief Amsterdam

Stijl Schwartze

De getalenteerde jongedame wist een eigen, toegankelijke stijl te ontwikkelen. Ze schilderde goede gelijkenissen met een vlot penseel. Aanvankelijk waren haar portretten nog vrij ingetogen, maar er is een stilistische ontwikkeling te zien in haar werk. Van een precieze schilderstijl met donkere kleuren verandert het naar een lichtere toon en vlottere streek. Tot 1885 werkte de schilderes alleen met olieverf, daarna namen pastels een belangrijke plaats in.
Het werk van Schwartze was onderhevig aan Duitse en Franse invloeden. Daarnaast was de zeventiende-eeuwse Spaanse Velasquez  één van haar inspiratiebronnen. Net als de schilder Jean Jaques Henner van wie ze les kreeg in Parijs.De geflatteerde, elegante portretten leidden in het sobere Nederland geregeld tot kritiek, maar het oeuvre van Schwartze is alleen al door de omvang – zo’n duizend werken – indrukwekkend.

Catharina Josephina den Tex- Biben, Thérese Schwartze, 1882 Bron: Collectie Amsterdams Museum

Societyschilder

Naast haar technische kundigheid, bezat Thérèse een goed zakelijk inzicht. Ze ontwikkelde een vaardigheid in de sociale omgang die zorgde voor klantenbinding. Al gauw was ze de persoon waar de gehele vaderlandse beau monde bij aanklopte om zichzelf in beeld te laten brengen. Zelfs het koningshuis maakte gebruik van haar diensten. Thérèse Schwartze werd een van de belangrijkste societyschilders van haar generatie. Ze had een goedlopende onderneming opgebouwd met loyale medewerkers, bestaande uit haar familieleden. Ze vroeg hoge prijzen voor haar werk, werkte snel en verdiende miljoenen.

De zes dochters Biossevain, Thérèse Schwartze, 1916 Bron: Collectie Amsterdams Museum

Ridder in de orde van Oranje-Nassau

De kunstenares hield haar naamsbekendheid op peil door continu te exposeren in Europa en de Verenigde Staten. Hierdoor had ze ook internationaal een gevestigde reputatie. Maar ze bleef altijd nauw betrokken bij haar geboorteplaats Amsterdam: Thérèse had hier een actieve rol in het publieke, bestuurlijke en culturele leven. De man met wie ze een jarenlange relatie had en in 1906 trouwde, Anton van Duyl, was de hoofdredacteur van het Algemeen handelsblad. In 1896 werd Thérèse als eerste vrouw benoemd tot ridder in de orde van Oranje-Nassau door koningin-regentes Emma.

Thérèse Schwartze in haar atelier aan de Prinsengracht Bron: collectie stadsarchief Amsterdam

Veel van haar werken zijn vandaag de dag te bezichtigen in het Rijksmuseum en het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Ook het Amsterdam Museum heeft schilderijen van haar hand in de collectie

Auteur: Aby Grupstra

Literatuur:

Cora Hollema, ‘Thérèse Schwartze, Haar klant was koning’ (Zutphen 2010).

Cora Hollema en Pieternel Kouwenhoven, ‘Thérèse Schwartze, Een vorstelijk portrettiste’ (Zutphen 1998).

Dit verhaal maakt deel uit van de campagne Werelderfgoed.
Klik hier om naar het thema Amsterdamse grachtengordel te gaan.

Publicatiedatum: 08/03/2011