Kloostermoppen

Wie even buiten het dorpje Eenigenburg voor de restanten staat van wat ooit een indrukwekkend kasteel is geweest, zal zien hoe groot de stenen zijn waarmee dit Huis ten Nuwendoren is neergezet. Het zijn zogenaamde ‘kloostermoppen’, stenen uit de dertiende eeuw die vrijwel één voet (30 cm) lang waren en half zo breed. Deze bouwstenen werden op zo kort mogelijke afstand gebakken in veldovens en dat zal hier direct over de dijk zijn geweest, op de slikkige vlakten van de Zijpe. Dat gebeurde natuurlijk in de zomer omdat de klei, die in houten bakken in zijn vorm werd geperst, op het gras liggend moest drogen. Schelpen werden aan het strand verzameld in grote boerenkarren, om te worden gebrand tot metselkalk.

Eigenlijk was er niet veel meer nodig dan een legertje ervaren lieden die de boel goed op elkaar stapelden. We weten dat dit legertje bestond uit ettelijke tientallen mannen uit Dordrecht die, in opdracht van de Hollandse graaf Floris V, deze klus moesten klaren. De materialen zoals hout en de gereedschappen kwamen, net als de mannen, per kogge uit Zuid-Holland aan in Schoorl. Daarvandaan moesten ze over de Rekeredam en de Krabbedam naar de bouwplaats lopen. Mogelijk ging een deel over het water en komt daar de naam ‘Nuwendore’ vandaan, uitgelegd als ‘Nieuwe Haven’. Zo werd de bouwplaats aangeduid als ‘het huis bij de nieuwe haven’, ’t Huys ten Nuwendore’.

De Zijpe

Als we dan nu over het dijkje lopen dat na 1320 werd vervangen door de punt in de Westfriese Omringdijk, zoals we die zien liggen, kun je afvragen waar dan die haven gelegen moet hebben. Met veel fantasie stellen we ons die nu groene Zijpe als een brede kronkelende getijdenstroom voor, te midden van bijna onafzienbare wadvlakten die bij storm en extreem hoog water onderlopen. Dat betekende dat als er al een aanlegplaats was, deze aan een heel lange steiger of aan een heel lange dam moet hebben gelegen. Alleen bij vloed kon je varen, bij laagwater lagen de schepen aan de grond.

We zouden ons ook kunnen voorstellen dat het zuidelijk deel van de punt in de Westfriese Dijk een lange strekdam is geweest. Door de afdamming van de Rekere, de rivier die oorspronkelijk tot voorbij Alkmaar stroomde (denk maar aan het kronkelende verloop van het Noord-Hollands Kanaal bij Koedijk), slibde de Zijpe heel snel dicht en werd het steeds moeilijker om het water op diepte te houden voor de scheepvaart. In 1320 zou de strekdam bij het kasteel dan verbonden worden met de dijk ten noorden daarvan en zou daardoor de veiligheid van de soldaten in het huis toenemen.

Terpen

Aangekomen bij het kleine museum van Surmerhuizen (ook wel Museum Eenigenburg genaamd), een oude naam die mogelijk afkomstig is van ‘Suderhem’, woonplaats aan de zuidzijde, staan we inderdaad in het zuiden van het eigenaardige en bijzondere dorp Eenigenburg. Volgens de Eenigenburgers heeft er op de grote terp ooit een kasteel gestaan, maar twee kastelen zo dicht bij elkaar is toch wel vreemd. De grote stenen die in de terp zijn gevonden, zijn waarschijnlijk afkomstig van een voorganger van de dorpskerk. Die staat nu apart op een eigen terpje aan het eind van een bomenrijke laan. Onderzoek in de jaren 90 van de twintigste eeuw leerde dat op die in één keer opgeworpen terp zo rond 1390 een eenvoudig bouwwerk werd neergezet. Uiteindelijk zou dit kerkje onder zijn eigen gewicht van de terp afglijden en als bouwval gesloopt worden aan het eind van de achttiende eeuw. Het nieuwe gebouwtje dateert dan ook uit die tijd.

Auteur: Frans Diederik

Bronnen: Huis van Hilde en het Zijper Museum.

Publicatiedatum: 25/10/2011