3 min

Hoe de ratel van de strontkar door de straten van Den Helder klonk

Op een ongeveer zestig centimeter hoge houten doos, voorzien van een rond gat, kon je gaan zitten om je ontlasting de vrije loop te laten. Alleen de grote boodschap mocht op de privaatemmer, anders zou die te snel vol zijn. Plassen deed je als jongen gewoon buiten op de plaats bij het putje. Voor vliegen en andere insecten was het putje een eldorado. Aansluiting op de riolering kwam pas in de jaren zestig.

Het ophalen van faecaliën met de beerwagen of Boldootkar bij de Tweede Looiersdwarsstraat 18-16, Amsterdam. 1928. Stadsarchief Amsterdam, Archief van de Dienst der Stadsreiniging en rechtsopvolger: foto’s en dia’s, Afbeeldingsbestand 5274FO000002

Boldootkar

Op een ochtend lag Sebastiaan grieperig boven in bed. Vader was naar zijn werk, zijn grote broer naar school en moeder was om een boodschap in het buurtwinkeltje verderop in de straat. Hij staarde lusteloos naar de zolderbalken. Sebastiaan verveelde zich. Plotseling veerde hij rechtop. Hoorde hij daar de ratel van de strontkar? Panische gedachten overvielen hem. De strontkar, ook wel de ‘Boldootkar’ genoemd, was een voertuig waarin mannen, gekleed in lange leren schorten, handmatig de overvolle emmers leegden. Twee keer per week trok dit voertuig door de straat, voorafgegaan door een man met een ratel. Hij waarschuwde de bewoners dat de emmers en tonnen op de stoep gezet konden worden. Was iemand niet thuis of was hij te laat met het klaarzetten, dan had de betrokkene een groot probleem. Op de stinkende walm die door de straat trok moest de bewoner dan weer een aantal dagen wachten.

Destijds een vertrouwd straatbeeld in steden en dorpen: het verwisselen van de tonnen. Op de foto het Ramen in Alkmaar, 1954. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar, Fotonummer: FO1002762

Angstige ogenblikken

Sebastiaan sprong uit bed, trok zijn broek en schoenen aan, snelde naar beneden en keek de straat in. Hij zag de ratelaar in de verte aankomen, op ruime afstand gevolgd door de strontkar. Waar blijft mamma nou, dacht hij angstig. Uit verschillende steegjes kwamen de bewoners met hun emmer te voorschijn. Haastig rende hij door de kamer en de keuken op weg naar de achterkant van het huis. In het privaat wipte hij de zitplank omhoog, pakte het hengsel van de emmer en tilde met grote moeite de verzamelde heerlijkheden naar buiten.

Spotprent op het Tonnenstelsel; zogenaamde Boldootkar. 25 september 1892. Collectie Stadsarchief Amsterdam: los beeldmateriaal, Afbeeldingsbestand 010194002110

Gelukt

Door het steegje achterom probeerde Sebastiaan op tijd de straat te halen. Om de paar meter zette hij de klotsende emmer neer om op adem te komen. Door regelmatig te morsen werd de inhoud van de emmer steeds minder, maar door zijn inspanning werden het tillen en lopen alsmaar zwaarder. Doodvermoeid zette hij voor de laatste keer de emmer neer en keek snel de straat in. Te laat. Het dampende voertuig, omgeven door een zwerm vliegen, was zijn huis al tientallen meters gepasseerd. Sebastiaan rende de kar achterna en wees de mannen naar zijn emmer. Het voertuig stopte en reed langzaam achteruit. Het was hem gelukt. Uitgeput maar voldaan liep Sebastiaan met een lege emmer terug. Hij had zijn ouders deze ochtend een hoop narigheid bespaard.

Auteur: Ton Catshoek (Heerhugowaard), bewerking: redactie Oneindig Noord-Holland.

Naschrift: In vele steden en dorpen van Nederland reed tot ver in de jaren vijftig de ‘Boldootkar’ of  tonnetjeskar door de straten waarmee de faecaliën bij de huizen werden opgehaald. Boldoot verwijst naar een ouderwets parfum.

Publicatiedatum: 17/05/2011