Maerten Soolmans en Oopjes Coppit

De twee huwelijksportretten door Rembrandt van Rijn. Beeld: Wikimedia Commons

Maerten Soolmans en Oopjes Coppit

Rembrandtkenner Ernst van de Wetering stelt dat de schilderijen veel waard zijn, omdat ze ten voeten uit zijn geschilderd. Historisch gezien zijn de ruim twee meter hoge portretten ook interessant. “We weten wie het zijn. Echt rijke burgers lieten zich zo het liefst vastleggen”, aldus Van de Wetering. Je kunt dan ook meer huwelijksportretten uit de Nederlandse Gouden Eeuw vinden.

Zwart zijden jurk op doek

Bij elk huwelijk wordt tegenwoordig een fotoreportage gemaakt. Vóór de tijd van professionele fotografen met spiegelreflexcamera’s die vele honderden foto’s schieten van een bruid in een witte jurk op het groen gefotoshopte gras, lieten echtparen zich vereeuwigen in geschilderde huwelijksportretten. Samen op één doek geschilderd of elk op een eigen schilderij. Bij twee losse werken werd de eenheid van het echtpaar benadrukt door gebruik van symmetrie en gelijke achtergrond of compositie.

De bruiden droegen in de zeventiende eeuw vaak een zwart kostuum. Op Rembrandts portretten draagt Oopjen Coppit een zwart zijden jurk. Het was toen een ongeschreven hofregel en mode voor vrouwen om bij formele gelegenheden zwart te dragen. Dit kwam dus niet per se voort uit een sobere calvinistische overtuiging, volgens kunsthistorica Irene Groeneweg in een interview bij NPO Geschiedenis.

Jacob Olycan en Aletta Hanemans

Huwelijksportretten door Frans Hals. Beeld: Mauritshuis

Jacob Olycan en Aletta Hanemans

Kleurrijke bierbruid

Kleur kwam ook wel voor. Zo werd de negentienjarige Aletta Hanemans in een meer kleurrijk gewaad afgebeeld toen ze in 1624 trouwde met de rijke Haarlemse bierbrouwer Jacob Olycan. In het Mauritshuis in Den Haag kun je deze twee verfijnde huwelijksportretten van Frans Hals vinden. De schilderijen kennen niet zijn karakteristieke losse toets, omdat een goede gelijkenis voor deze opdracht waarschijnlijk voorop stond. Het echtpaar is niet van top tot teen afgebeeld en de doeken zijn niet zo groot als die van Rembrandts huwelijksportretten, maar dit maakt de kunstwerken niet minder mooi.

Frans Banninck Cocq en Maria Overlander

Huwelijksportretten. Beeld: Wikimedia Commons

Frans Banninck Cocq en Maria Overlander

Aanvoerder van de Nachtwacht

De huwelijksportretten van Frans Banninck-Cocq en Maria Overlander zijn wel, net als de portretten van Soolmans en Coppit ten voeten uit geschilderd. In het Parool worden de schilderijen van Rembrandt uit 1634 ook wel de ‘broer en zus van de Nachtwacht’ genoemd. Het huwelijksportret van Banninck-Cocq kan daarop aansluitend wel de ‘Aanvoerder van de Nachtwacht’ worden genoemd. Aanvankelijk werden ze het ‘echtpaar Elias’ genoemd. Rond 2002 werd duidelijk dat het niet om de familie Elias maar om Frans Banninck-Cocq en zijn vrouw ging. Deze naam wordt vanouds al in verband gebracht met het wereldberoemde schuttersstuk de Nachtwacht. Kapitein Banninck-Cocq staat namelijk prominent vooraan afgebeeld op dit topstuk uit het Rijksmuseum. Het echtpaar draagt op de huwelijksportretten formele zwarte kleding en beiden staan op een zelfde geruite vloer, om de eenheid tussen de twee werken te benadrukken. De schilderijen kun je zien in Museum Prinsenhof Delft.

Cornelis de Graeff en Catharina Hooft

Huwelijksportretten door Nicolaes Eliasz. Pickenoy. Beeld: Wikimedia Commons

Cornelis de Graeff en Catharina Hooft

Cornelis de Graeff en Catherina de Hooft

De Nederlandse portretschilder Nicolaes Eliasz. Pickenoy, ooit buurman van Rembrandt van Rijn, schilderde in 1636 de huwelijksportretten van de Amsterdamse regent, burgemeester, staatsman en diplomaat Cornelis de Graeff en zijn vrouw Catherina de Hooft. De portretten hebben, net als de portretten van Frans Banninck-Cocq en Maria Overlander, grote overeenkomsten met de meesterwerken van Rembrandt die het Rijksmuseum wilt kopen. Ook hier gaat het om twee losse portretten, waarbij het interieur op de achtergrond en de zwart-witte tegelvloer voor eenheid zorgen. De Graeff en De Hooft zijn beiden ook van top tot teen afgebeeld in rijke, voornamelijk zwarte, kledij. Deze huwelijksportretten zijn in de Gemäldegalerie in Berlijn te zien.

Willem II en zijn bruid Maria Stuart

Huwelijksportret door Anthony van Dyck, 1641. Beeld: Rijksmuseum

Willem II en zijn bruid Maria Stuart

Vorstelijk kinderportret

Toen de latere stadhouder Willem II (14) en de Engelse prinses Maria Stuart (9) trouwden, schilderde de Vlaamse schilder Anthony van Dyck hun huwelijksportret. Geen zwarte gewaden deze keer en Maria draagt een diamanten broche op haar jurk, een cadeau van Willem II. Ze zijn ten voeten uit, hand in hand, geschilderd op een doek van bijna twee meter hoog. Het schilderij uit 1641 is te zien in het Rijksmuseum.

Bronnen

Portretten van Jacob Olycan en Aletta Hanemans: https://www.mauritshuis.nl/nl-nl/verdiep/de-collectie/kunstwerken/portret-van-jacob-olycan-15961638-459/

Is het geen plaatje? http://www.collective-action.info/Ja-ik-wil/Is-het-geen-plaatje

Frans Banninck-Cocq in ere hersteld: http://www.wikidelft.nl/index.php?title=Toon_object&identifier=R37051&searchtitle=Frans+Banninck+Cocq+in+ere+hersteld

Kunsthistorica Irene Groeneweg over de zwarte jurk van Oopjen Coppit: http://www.npogeschiedenis.nl/speler.RBX_VPRO_816677.htmlAuteur: Liza Koppenrade

Publicatiedatum: 24/09/2015