3 min

Poseren in de polder

De Noorddammerweg in Bovenkerk. Rond 1910 verzamelde een heel – vooral jeugdig – gezelschap zich op verzoek van de fotograaf. Langs deze eindeloze polderweg naar De Kwakel stonden tal van boerderijen waar dorpsjeugd werk vond.rCollectie Evert Zuiderent, Amstelveen

Van Schaik staat in zijn radiopraatje stil bij het leven van Dirk van Eik: ‘Een man die zich zelfs niet zou hebben kunnen voorstellen dat er in 2011 nog over hem gesproken zou worden. Dirk werd omstreeks 1805 geboren. Zijn ouders woonden nabij de tegenwoordige Urbanuskerk te Bovenkerk. Toen Dirk zeven jaar was stierf zijn vader op de leeftijd van 28 jaar. Hij was de kostwinner.’Dirk gaat bij de boer werken‘Hoe de weduwe zich aanvankelijk redde is niet bekend maar op een gegeven moment wendde zij zich tot het rooms-katholieke armbestuur, waarschijnlijk omdat zij te zwak was om zelf de kost te verdienen. In 1821 kon de bedeling beëindigd worden omdat de inmiddels vijftienjarige Dirk bij een boer ging werken. Hij bleef bij zijn moeder wonen en droeg een groot deel van zijn loon af. Hij verdiende lange tijd vijftig gulden per jaar waarvan hij veertig gulden afdroeg. Dat was ook naar toenmalige maatstaven een laag loon,’ aldus Peter van Schaik. De moeder van Dirk verdiende ook wat als huishoudelijke hulp. Peter van Schaik: ‘Maar aan deze periode van zelfredzaamheid kwam een einde. Na een paar jaar  kreeg Dirk een oproep voor de militaire dienst. Dat was niet terecht, zoals Dirk in een breedvoerig schriftelijk betoog aantoonde, een verhaal dat hij waarschijnlijk niet zelf geschreven heeft. Hij had als kostwinner recht op vrijstelling. Ware het zo dat zijn moeder in de afgelopen twee jaar nog iets had ontvangen uit de armenkas, ja dan zou Dirk het soldatenpak moeten aantrekken. Maar dat was niet het geval zoals wij zagen. Hoe was het dan toch mogelijk dat hij was opgeroepen?’ Van Schaik vertelt dat uit onderzoek bleek dat de weduwe Van Eik nog steeds figureerde op de lijst van bedeelden, zonder dat zij iets ontving. Van Schaik: ‘Dat werpt een erg vreemd licht op de kwaliteit van de armenadministratie. Is er door de armmeester gesjoemeld, zo vragen wij ons nu af?’

Buurtje bij de kerk

Deze Urbanuskerk heeft Dirk van Eik niet gekend. In zijn tijd stond de kerk van Bovenkerk iets verderop. Jacob Olie trok in 1895 met zijn fototoestel naar Bovenkerk om deze Urbanuskerk op de gevoelige plaat vast te leggen. In dit buurtje groeide Dirkje op. rFoto Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

6c42f7c114c496e3992e1286a55afa6e3441ae53

Peter van Schaik: ‘Dirk stond dus ijzersterk zou men denken. Toch kreeg hij nul op het rekwest, omdat zijn verzoek om vrijstelling niet binnen de gestelde termijn was ingediend. Dirk moest dienen. Het ziet er naar uit dat de achterblijvende weduwe opnieuw een beroep moest doen op het armbestuur en nu terecht op de bedelingslijst moest worden geplaatst.’ Dirk van Eik bleef nadat hij zijn dienstplicht had vervuld bij zijn moeder in Bovenkerk wonen. Hij trouwde nimmer. ‘De weduwe overleed toen zij 72 jaar was en Dirk volgde haar enige jaren later, nog maar 45 jaar oud. Het vergt niet veel fantasie om te veronderstellen dat de man een tamelijk vreugdeloos leven moet hebben geleid. De vervulling van de militaire dienstplicht is wellicht nog de meest enerverende episode uit zijn leven geweest,’ aldus Peter van Schaik in zijn column voor rtvAmstelveen.

Publicatiedatum: 20/10/2011