Regionaal centrum

De plaats Schagen heeft al eeuwenlang een centrumfunctie in de regio. In 1415 krijgt Schagen, net als veel andere West-Friese plaatsen, stadsrechten van Willem VI. Jaren later laat Willem de Bastaard het slot en de aan Sint-Christofurus gewijde kerk bouwen. Schagen wordt dankzij deze Willems een écht regionaal centrum: allerlei producten en dieren worden op het centrale marktplein verhandeld. De stad groeit om de markt heen. Vanwege deze groei krijgt Schagen in 1463 het recht op het houden van twee jaarmarkten en een weekmarkt. Maar dan krimpt de afzetmarkt door het oprukkende water. Regelmatig breekt de dichtbij zijnde West-Friese Omringdijk door. De rijkdom van de Gouden Eeuw gaat in tegenstelling tot andere Noord-Hollandse steden grotendeels aan Schagen voorbij.

Droogmakerijen Noord-Holland

Eind zestiende eeuw wordt na een aantal pogingen dan eindelijk het gat bij Zijpe gedicht. De Zijperpolder ontstaat. Daarna volgen langzamerhand andere droogmakerijen in de Noordkop. Mensen trekken naar de nieuwe gebieden, op zoek naar kansen. Ook wordt er in 1865 een spoorweg aangelegd tussen Alkmaar en Den Helder. Schagen komt daardoor als regionaal centrum steeds meer tot bloei. De weekmarkten worden goed bezocht. Het is echter de jaarmarkt, die altijd tien dagen voor het Paasfeest gehouden wordt, waar de mensen écht de portemonnee trekken. Met het toenemen van de bevolking en de vervoersmogelijkheden wordt deze paasmarkt steeds belangrijker.

Vastentijd en Paasfeest

Veel mensen gaven meer geld uit op de paasmarkt omdat ze een periode gevast hadden. Vasten is een periode waarin men zich geheel of gedeeltelijk onthoud van eten of drinken. De christelijke vastentijd geldt als een periode van bezinning, waarna uitgebreid het Paasfeest (de wederopstanding van Jezus Christus) wordt gevierd. Kortom: de Noord-Hollanders willen met Pasen weer een rijk gevulde tafel hebben. Daar speelde het aanbod op de paasmarkt natuurlijk op in. Boeren die dieren over hadden, zorgden ervoor dat deze er op hun paasbest uitzagen, zodat er hoge prijzen voor zouden worden betaald. Slagers liepen trots met hun aankopen door het dorp om hun waar aan te prijzen.

Paasvee vereniging

Dankzij de steeds groter wordende belangstelling voor de paasmarkt, richt de veehandelaar H. de Leve uit Purmerend in 1893 de ‘Vereeniging tot het houden van Jaarlijksche Paaschtentoonstellingen van Vee te Schagen’ op. Op de Paasveetentoonstelling konden boeren hun producten of dieren meer onder de aandacht van het publiek brengen. Zo werden de verkoopmogelijkheden vergroot en behaalden de boeren meer winst. Daarnaast moest de Paasveetentoonstelling de samenwerking tussen diverse boeren vergroten. Ook kwam er een wedstrijdelement: het vee werd gekeurd en de winnende slager kreeg nog meer aandacht. Op woensdag 14 maart 1893 vindt de eerste officiële Paasveetentoonstelling in Schagen plaats. Het wordt een succes. Alleen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Mond-en-klauwzeer-epidemie gaat het evenement niet door.

Dikbillen

Het aangeboden vee is sindsdien van vetgemeste melkkoeien veranderd in dieren die speciaal voor de slacht gefokt zijn. Vanaf de jaren zestig, toen de keizersnedetechniek sterk verbeterde, kwamen de zogenoemde dikbillen op: runderen met veel en mals vlees. Een aantal slagers in Schagen en omstreken is toen begonnen met de hobby deze dikbillen mooi vet te mesten. Deze slagers strijden elk jaar om de prijzen. Paarden, varkens en schapen mogen vanwege overheidsregels niet meer tentoongesteld worden. Wel is er nog altijd een op kinderen gerichte tentoonstelling van kippen en konijnen. Ook zijn er allerlei landbouwmachines en werktuigen te bezichtigen. Na de prijsuitreiking wordt de markt ontruimd en begint een ander aspect van Paasvee.

Bezoekers

Jaarlijks komen ongeveer 15.000 tot 20.000 bezoekers naar de Paasveetentoonstelling. Het is één van de populairste evenementen van de Noordkop. Maar komt iedereen wel voor de veekeuring? Het evenement begint al vroeg en de prijsuitreiking is om twaalf uur in de middag. Daarna wordt de Markt ontruimd en schoongespoten. De koeienvlaai maakt plaats voor het lege plastic bekertje. Bijna heel Schagen heeft vrij op deze woensdag en ze vinden elkaar met een biertje. Café-eigenaren leggen matten neer om hun vloer te beschermen tegen het rijkelijk vloeien van de drank. Sommigen menen dat Paasvee een ordinair zuipfestijn is geworden. De oplossing: Paasvee deels droogleggen. Maar daar wil de politiek in Schagen niet aan:

‘Het is hier geen Noord-Korea. Droogleggen vind ik idioot. Het is een volksfeest waar Schagen en de Noordkop in het hele land bekend om staan’

‘Excessen heb je overal wel en iedereen moet z’n eigen verantwoording nemen.’

De strekking: met meer dan 15.000 bezoekers is Paasvee vooral een feest waar heel veel goed gaat.

De 120ste editie van de jaarlijkse Paasveetentoonstelling vond plaats op 21 maart 2018. Dit was een jublieumeditie, want de ‘Vereeniging tot het houden van Jaarlijksche Paaschtentoonstellingen van Vee te Schagen’ bestond toen 125 jaar! Kijk voor actuele data van het jaarlijkse Paasvee op de website van Paasvee Schagen.

Auteur: Tom van der Aart

Bronnen:

• Paasvee Schagen
• ‘Politiek pieker niet over droogleggen Paasvee‘, Noord-Hollands Dagblad (14-02-2018)

Publicatiedatum: 02/03/2018