3 min

Kusterosie niet te stuiten

In de Kop van Noord-Holland hebben we met een voortdurende afschuring of erosie van de Noordzeekust te maken. In de loop der tijd is de kustlijn kilometers achteruit gegaan. Dorpjes als Huisduinen, Callantsoog en Petten zijn diverse malen landinwaarts verplaatst omdat de zee naderde … Bij Petten was al in de middeleeuwen weinig meer van de duinen over. Er moest een dijk komen: de Hondsbossche Zeewering. Rond 1850 bestond de Hondsbossche uit een simpele zanddijk met een breed strand. Op het strand werd na 1839 een paalscherm geplaatst. Dit was een 2½ meter hoge golfbreker, opgebouwd uit zware houten balken. Om de kusterosie in toom te houden had men ook nog een hele serie zware strandhoofden aangelegd.

Profiel of dwarsdoorsnede van de Hondsbossche Zeewering met paalscherm. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Prijsvraag voor het redden van de dijk

Helaas was het allemaal niet voldoende. Het strand schuurde toch gestaag af en werd steeds smaller. Bovendien bleek het paalscherm bij nader inzien geen succes. Bij storm sloegen de golven er met verschrikkelijke kracht tegenaan. Al dat hout vroeg ook veel onderhoud. Na de orkaan van 19 januari 1863 was het duidelijk dat het zo niet verder kon. Bij Camperduin schoof toen zelfs de kruin van de doorweekte zanddijk over een lengte van 100 meter naar beneden.

Het bestuur van het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche, de beheerder van de dijk, reageerde door een prijsvraag uit te schrijven. Hoe moest het verder met de Zeewering? Die werd gewonnen door de bekende ingenieur J.F.W. Conrad. Maar die zag paalwerk nog steeds als de sleutel tot het behoud van de dijk. Hier kwam bij dat het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche krap bij kas zat. In 1866-1867 heerste de rundertyphus. Duizenden koeien legden het loodje. In deze situatie zat een verhoging van de omslag of waterschapsbelasting er niet in.

Portret van Cornelis van Foreest. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Dijkgraaf Van Foreest brengt redding

Er werd daarom besloten tot verder onderzoek en een beperkt programma. De zee haalde daar in de stormachtige winter van 1868-1869 een dikke streep door. Er moest iets gebeuren en snel. Maar wat? De nieuwe dijkgraaf Cornelis van Foreest bracht redding. Hij was een onkreukbare ultraconservatieve edelman uit Heiloo. Maar waterbouwkundig was hij juist heel progressief. Van Foreest kwam in maart 1870 met een zelf ontwikkeld plan voor de Zeewering voor de dag. Van houtwerk wilde hij niets meer weten. Basalt: dat was de kern van zijn plan. De hele zeezijde van de dijk moest van een zware basaltglooiing worden voorzien. Daar konden de golven rustig op uitlopen. De hele ingenieurswereld met Conrad voorop buitelde over Van Foreest heen. Hij trok zich hier echter niets van aan. Van Foreest wist grote subsidies bij het Rijk en de provincie los te krijgen. Het grote werk werd in 1872-1877 uitgevoerd. Helaas heeft Van Foreest de voltooiing van het project niet meegemaakt. Hij overleed in 1875 aan een blindedarmontsteking. Zijn portret is te zien in het Stedelijk Museum Alkmaar.

Zeewering met basaltglooiing. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Derde make-over

De vernieuwde Hondsbossche met basaltglooiing was een groot succes. De Zeewering doorstond de zwaarste stormen zonder noemenswaardige schade. In de jaren 1977-1981 ging de dijk weer op de schop. Hij werd toen op Deltahoogte gebracht. In 2014-2015 was er een nieuwe grote ingreep. De opwarming van het klimaat, de zeespiegelstijging en de bodemdaling vereisten actie. De Deltacommissie onder leiding van oud-minister Veerman zette in op grootschalige zandsuppleties om de veiligheid aan de Hondsbossche en andere ‘zwakke schakels’ in de Noordzeekust te verzekeren. Kortom, de Zeewering bij Petten onderging de zoveelste grote reconstructie in haar lange geschiedenis.

Informatie over het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Publicatiedatum: 02/03/2011