Monument uit de pioniersjaren van Haarlemmermeer

Na jarenlang pompen kregen de stoomgemalen het Haarlemmermeer droog in 1852. Eind dat jaar voltooiden de polderjongens de zware klus van het graven van de eindeloze Hoofdvaart dwars door de polder. Bij het punt waar de Hoofdvaart en de Kruisvaart elkaar ontmoetten, kwamen drie bruggen. Op die manier kon je van het ene kwadrant van de zompige polder makkelijk naar de overkant. Bij dit kruispunt ontstond een dorpje, het Dorp bij ’t Kruis, later Kruisdorp genoemd. Pas in 1868 spreekt men officieel van Hoofddorp.

Pachters op de boerderij

Ene Klaas Cornelis Koker uit Broek in Waterland liet op het perceel dat hij bij Kruisdorp had gekocht in 1860 deze boerderij bouwen. Land en hoeve verkocht hij enkele jaren later aan koopman Van Lanschot in Den Bosch, die het op zijn beurt weer doorverkocht. Al deze eigenaars van de landerijen en opstallen woonden zelf niet in Hoofddorp, zij hadden er hun pachters zitten. De pachter Willem Buurman slaagde er in 1913 in ‘zijn’ boerderij met land aan te kopen. Hij was daarmee de eerste eigenaar die ook op de Witte Boerderij woonde.

Vlaams schuurtype

Kenners hebben moeite in de Witte Boerderij een speciaal type te herkennen. Dat was bij veel van de honderden boerderijen die na de drooglegging in de polder verrezen wel anders. Je kon toen zo de Noord-Hollandse stolpboerderij aanwijzen, het Zuid-Hollandse of het Brabantse type. De eigenaars die de boerderijen lieten bouwen, kozen in veel gevallen voor het type dat ze kenden uit de provincie waar ze vandaan kwamen. De Witte Boerderij was een geval apart, hoewel kenners er aspecten in menen te herkennen van het Vlaamse schuurtype. De grondbezitter die deze hoeve liet timmeren woonde echter in Waterland.

De Melkmeid

Dat deze boerderij geen officiële naam droeg, maakte in de praktijk niets uit. Iedereen noemde de boerderij gewoon naar de boer die er woonde. Burgemeester Amersfoordt zou overigens een keertje in 1868 gesproken hebben van boerderij de Melkmeid. Maar dat kan ook een grapje zijn geweest.

In de tijd van Kruisdorp lag deze ‘Melkmeid’ net buiten het dorp. Een grote bedoening zal het hier op de hoeve niet zijn geweest. Het land besloeg zo’n 20 hectare en diende voor een gemengd bedrijf. Er werden granen verbouwd. Haver voor de paarden, fijne zaden, erwten, voeder- en suikerbieten. Voor het bewerken van het land had de boer in de regel zes paarden staan. Oftewel twee driespannen.

Fraaie boerderijnamen

Tegenover de Witte Boerderij, aan de overzijde van de Hoofdvaart, stond boerderij Graan voor Visch. Die hoeve leeft nog voort in de naam van de wijk in Hoofddorp. Want uitbreidingsplannen hapten steeds meer agrarisch land weg. Ook de boerderij met de mooie naam Goud uit Schuim, die tussen Graan voor Visch en de dorpskern stond, is weggevaagd. De bewoners van de Witte Boerderij hadden nauw contact met de collega’s van de boerderij Pax, iets verderop. Hoogstens enkele oude bomen herinneren nog aan de plek waar Pax stond. En natuurlijk draagt nu de woonwijk op het vroegere land van Pax die naam.

Geniedijk van Stelling van Amsterdam

Het was niet alleen het groeien van Hoofddorp dat zijn sporen door het polderland trok. Voor het opwerpen van de Stelling van Amsterdam bleek namelijk een zware dijk dwars door de polder nodig. Als de nood aan de man kwam, kon daardoor het zuidelijk deel van Haarlemmermeer onder water worden gezet. Tussen de dorpskern en de Witte Boerderij kwam deze Geniedijk. De boerderij liep zodoende gevaar in oorlogstijd onder water te komen. Bij de Hoofdvaart verrees in Hoofddorp een fort.

Korenmolen de Eersteling

Vlakbij het Hoofddorpse fort staat sinds enige decennia molen de Eersteling. Deze korenmolen, de eerste in de polder, is in de zomer van 1977 met een dieplader van het centrum van Hoofddorp naar de Geniedijk verhuisd. In het centrum vingen de wieken te weinig wind als gevolg van de bebouwing die rond de molen was ontstaan.

Stichting Meer-Historie

De Witte Boerderij raakte in 1938 in handen van Cebeco dat er een veredelingsbedrijf voor landbouwgewassen stichtte. Pas toen kreeg de hoeve de naam Witte Boerderij. Ook Cebeco moest wijken voor uitdijend Hoofddorp en de gemeente nam de oude hoeve aan de Hoofdvaart over. Het echtpaar Slob huurde de boerderij die tegelijkertijd het onderkomen werd van de Stichting Meer-Historie. De vrijwilligers vergaderen er en de schuur dient als opslagplaats voor historisch landbouwgereedschap. Het gebouw is gerestaureerd en gerenoveerd. Ook is er een boomgaard bij aangelegd. Bij een oude boerderij, sinds 1964 rijksmonument, hoort immers een tuin met fruitbomen.

Wieken in rouwstand

Na het overlijden van Wouter Slob in de zomer van 2001 zette de molenaar de Eersteling in rouwstand, het wiekenvlak gericht naar de boerderij. En tijdens de gang van de rouwstoet naar het kerkhof liet de molenaar de molenkap langzaam meedraaien. Net zoals dat gebruikelijk was in de jaren voordat de Witte Hoeve omsingeld was geraakt door woningen en wegen. Deze hoeve uit 1860 aan de Hoofdweg 743 houdt in Hoofddorp de herinnering aan de pioniersjaren van Haarlemmermeer levend.

Auteur: Jan Maarten Pekelharing.

Publicatiedatum: 18/01/2011