De ‘Westzanersluis’ in Westzaan

Het sluiscomplex is herbouwd aan het eind van de negentiende-eeuw.

2 min

Geschiedenis

De aanleg van de Nauernasche Vaart (1632) deelde een groot gebied ten noorden van het IJ en ten westen van de Zaan in twee polders, tegenwoordig de polder Assendelft en de Polder Westzaan. Om de scheepvaart tussen beide polders mogelijk te laten zijn, maar ook om goed gebruik te kunnen maken van de belangrijke noord-zuid verbinding die door de Vaart geboden werd, moesten sluisjes en overhalen worden gebouwd. Eén daarvan was de Westzanersluis bij het plaatsje Westzaan. Deze komt in het begin van de achttiende eeuw voor het eerst ter sprake in verband met de betreurenswaardige toestand. In 1722 werd de bouw van de nieuwe sluis aanbesteed. Vermoedelijk is de tot dan toe houten sluis vervange door een stenen sluis. De molen waarvan in de correspondentie sprake was, heette in de negentiende De Guit en stond vlak bij de sluis. In 1899 brandde de molen af en werd niet herbouwd. Op de plaats van de molen is toen een sluiswachterswoning gebouwd.

De huidige Westzanersluis moet ook rond die tijd gebouwd zijn. Het metselwerk wijst hierop. De sluis ligt nog zeer landelijk. In combinatie met een nabijgelegen houten huis in Zaanse stijl ontstaat een zeer authentieke indruk. De draaibrug is van de zelfde datum als de huidige sluis.

De brug van de Westzanersluis. Bron: Provincie Noord-Holland

Waarde

De sluis is architectuurhistorisch van betekenis als gaaf en zeldzaam geworden voorbeeld van een schutsluis van het enkelkerend type met tussendeuren en smeedijzeren draaibrug (alleen eind negentiende-eeuw. Ook de hoofdvorm, detaillering en het materiaalgebruik dragen bij aan die betekenis.
Cultuur-historisch is de sluis van waarde als element uit de geschiedenis van de waterhuishouding in Noord-Holland, in het bijzonder als zeldzaam geworden voorbeeld van een kleine polderschutsluis en als zodanig de schakel in het lokale transportsysteem tussen de vaarpolder en de Nauernasche Vaart.
De sluis met draaibrug is door de situering en de hoofdvorm van ruimtelijk-landschappelijke betekenis.