3 min

Romantische Schilderkunst

Emotie, intuïtie, individualiteit en gevoel staan centraal in de Romantische schilderkunst. De Romantiek was een stroming die vanaf het eind van de 18e eeuw in de westerse cultuur opkwam en zich uitte in de literatuur, schilderkunst, muziek, en het westerse intellectuele leven. In Frankrijk was de romantiek beïnvloed door de Franse Revolutie, die heldendom en roem ‘romantiseerde’. In de lage landen waren deze revolutionaire bewegingen van eind 18e en het begin van de 19e eeuw rustig voorbijgegaan. Vandaar dat de Nederlandse Romantiek een eigen karakter kreeg die minder op heldendom gericht was, en bijvoorbeeld meer op het landschap zelf. Dit landschap werd niet weergegeven met elfjes en mythische figuren, maar liet vaak een dramatische lucht, of een melancholisch ijslandschap zien met daarin één of twee personen.

Zomer landschap met vee in de buurt van een rivier, Frederik Marinus Kruseman, 1868

Romantiek in Nederland

Romantiek en Nederland zijn twee begrippen die lange tijd moeilijk samengingen. Deze emotionele stroming zou niet bij ons nuchtere landje passen, en schilders die in deze stijl werkten werden soms afgedaan als een simpele commerciële schilder of een ‘verdwaalde Duitser’. Toch zijn er zeker een aantal schilders aan te wijzen die in de romantische traditie staan. Frederik Marinus Kruseman, met zijn bescheiden romantische landschappen is daar een van.

De familie Kruseman

Als vierde zoon van Philip Benjamin Kruseman (1781-1842) werd Frederik Marinus Kruseman in 1816 geboren in Haarlem. Het was een turbulente tijd. Een jaar voor Frederiks geboorte was Napoleon verslagen en was Nederland een Koninkrijk geworden. Onder Napoleon hadden de kunsten in Nederland echter wel een bloeitijd gekend. In deze tijd haalde de bekende portretschilder Jan Adam Kruseman zijn eerste successen. Mede wegens dit succes van Frederiks (Half) oom is het waarschijnlijk dat Frederik Marinus door zijn ouders werd gestimuleerd om zijn tekentalenten na te volgen.

Winterlandschap met paarden en karren, Frederik Marinus Kruseman, 1846

Reizen naar het Buitenland

Na zijn opleiding in Haarlem bij verschillende meesters, waaronder Jan van Ravenswaay, trok Frederik de wijde wereld in om daar meer inspiratie en ervaringen op te doen. Graag zou hij les hebben gehad bij Barend Cornelis Koekkoek, maar deze oude meester nam destijds geen leerlingen aan. Wel wou hij de jonge Frederik enkele raad geven betreffende zijn schilderijen. Hiermee was de jonge schilder toen al meer dan tevreden en hij trok naar Kleef, waar Meester Koekkoek in die periode woonde. Het was een hele reis, want voordat het Haarlemmermeer drooggelegd was, moest men per trekschuit naar Amsterdam en vanaf daar verder reizen. Koekkoek zelf had deze reis ook al eens gemaakt en hierover verteld in zijn ‘Herinneringen en mededeelingen van eenen landschapsschilder’.

Winterlandschap met schaatsers bij een toren, Frederik Marinus Kruseman, 1875.

De ‘gewone’ kunstenaar

Weinig van wat we weten over het leven van Frederik Marinus Kruseman is erg opzienbarend. Net als zijn schilderijen is zijn leven een typisch voorbeeld van een schilder in de romantische traditie van de late 19e eeuw. Hij was de ‘gewone’ kunstenaar. Geen vernieuwer zoals van Gogh of de latere Mondriaan, maar een schilder van ‘mooie plaatjes’. Misschien is hij daarom, in de storm van vernieuwingen die de rest van de eeuw zou brengen, enigszins in de vergetelheid geraakt. Toch kan niet elke schilder baanbrekend zijn, en met deze gedachte is Frederik Marinus Kruseman een erg mooi voorbeeld van dé 19e-eeuwse landschapsschilder.

Door: Maaike Hommes

Bronnen:

• M. van Heteren, J. de Meere, e.a., ‘Fredrik Marinus Kruseman 1816-1882 : painter of pleasing landscapes : a biography with a catalogue raisonné’, (Schiedam, Scriptum Signature, 1998).
• E. Lipke-Deetman, e.a., ‘Jan Adam Kruseman 1804-1862’, Nijmegen G.J. Thieme 2002.

Publicatiedatum: 09/09/2014