Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

De Oude Zype: gestrand bij Zandvoort

Het blijft altijd een spectaculair gezicht: een op het strand geworpen schip. Het is een getuigenis van een verloren strijd met het woedende water of van een navigatiefout. Soms is een technisch mankement de reden dat een schip, onbestuurbaar geworden, aan de grond loopt voor onze kust.

In de loop der eeuwen zijn talrijke schepen op de Kennemerkusten gestrand. Ook op het Zandvoortse strand. Daarvan zijn vele beelden en verhalen bewaard gebleven. Een anoniem bemanningslid van de Oost-Indiëvaarder ‘Oude Zype’ vertelt ons hoe zijn schip in 1742 in een zware storm op de Zandvoortse kust belandde.

De stranding van de Oude Zype in 1742. Beeld: Noord-Hollands Archief.

De Oude Zype

De Oude Zype was een Oost-Indiëvaarder. Ze was een van de talrijke schepen waarmee de VOC (Vereenigde Oostindische Compagnie) de handelsverbinding met Batavia onderhield. Bemand met negentig koppen, geleid door schipper Joost Anker, had ze op 31 januari 1742 de Indische wateren verlaten ‘gedestineerd naar het Vaderland’. Na een voorspoedige oversteek van de Indische Oceaan kwam ze op 22 april aan in de baai van de Kaap de Goede Hoop. Enige dagen later begon de Oude Zype aan het tweede deel van haar reis. Pas op 16 september zag de bemanning weer land: de Scilly Eilanden voor de Engelse zuidwestkust. Daar kregen ze de wind goed in de zeilen en op 19 september ging hun schip voor anker ter hoogte van Egmond aan Zee. De volgende morgen kwamen twee loodsen aan boord.

Op drift voor de Nederlandse kust

Op donderdag 20 september 1742 wakkerde de wind uit het noordwesten meer en meer aan. De Oude Zype bleef voor anker. ’s Avonds was er al sprake van een zware storm “met zulken schrikkelyke onstuimige Zee dat de eervaarenste Zeeluiden, ja zelfs de Schipper (die nu tien tochten hadde gedaan) getuigden nooit diergelyken gezien te hebben”. De volgende dag, op vrijdag de 21ste, werd het allemaal nog erger en bij een hevige rukwind verloor de Oude Zype ’s middags haar anker. Met grote moeite lukte het om opnieuw twee ankers uit te werpen. De doodsbange bemanning wilde de schipper dwingen de mast te kappen. De schipper, een ervaren zeebonk, weerstond zijn bemanning, wetende dat als het schip andermaal los zou slaan het zonder mast en zeil reddeloos zou zijn. Het schip verloor kort daarop zijn laatste twee ankers. De bemanning moest nu wel proberen enige zeilen te hijsen om te voorkomen dat het schip aan lager wal zou raken en door de branding op de kust geworpen zou worden. Maar helaas, de zeilen “wierden door de winden aan slenteren gescheurd”. Een schipbreuk leek onvermijdelijk. De doodsangst, zo vermeldt onze anonieme kroniekschrijver, was zo erg dat “men naauwlyks konde spreeken”. Door de storm voortgestuwd, raakte de Oude Zype op drift voor de Nederlandse kust.

Op het strand gesmeten

Aan de stuurloze tocht van de Oude Zype kwam enige uren later een einde. Om een uur of één in de nacht van vrijdag op zaterdag de 21ste en 22ste september ging het schip onder “eischelyk gebons en gekraak” over een zandbank. Het roer sloeg door de kajuit van de schipper en dreef weg. Het nu volledig hulpeloze schip werd door een volgende reusachtige golf over nog meer banken getild en liep uiteindelijk vast vlak onder de duinen. Daar werd het voortdurend belaagd door de woedende zee. Nog steeds in doodsangst verkerend vuurde de bemanning ‘noodschooten’ af maar daarop reageerde niemand.

De volgende morgen, de storm was nog niet geluwd, gingen enige vrijwilligers in de sloep om te proberen redding te vinden. Die kwam snel. Er doemde een visserspink op met twaalf man aan boord, aangemoedigd door Jan van der Mey, de schout van Zandvoort. De Zandvoorters gedroegen zich moedig en onvermoeibaar en redden het leven van de bemanning en de ‘Goederen der Ed: Maatschappy’, dat wil zeggen: de lading van de VOC. Hier is een echte koopvaarder aan het woord: in een adem vermeldt hij het redden van de bemanning en de vracht. Dankbaar besluit hij zijn verhaal, na bijna een dag lang de dood in de ogen gekeken te hebben, aldus: “Zodat wy door de genade des Almachtigen Godts, zonder iemant van het Volk te verliezen, behouden aan Land gekomen zyn; ons bevindende gestrand te weezen een half uur benoorden het Dorp Zantvoort”. Ze konden het nog navertellen, vele anderen waren niet zo gelukkig. Vlakbij het tegenwoordige Bloemendaal aan Zee herinnert de naam van een duinvallei nog aan deze stranding. Daar ligt de zogenaamde ‘Zijpedel’.

De stranding van het stoomschip Alba op 30 januari 1905.

Bronnen

Nauwkeurige afbeelding en bericht van het Oostindiesch schip genaamd de Oude Zype, gestrand op de Hollansche kust benoorden het dorp Zantvoort, op den 22sten september 1742 (Haarlem 1742). Ter inzage in de bibliotheek van het Noord-Hollands Archief.

Publicatiedatum: 05/01/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.