Oprichting

De oprichter van de stoombootonderneming was de in 1830 te Akersloot geboren Cornelis Bosman. Nadat hij naar Alkmaar was verhuisd richtte hij in 1864 Alkmaar Packet op. Het hoofdkantoor van de nieuwe vennootschap vestigde hij in dezelfde stad. De eerste lijn die werd opgezet was Alkmaar-Zaandam-Amsterdam. Men moest echter wel overstappen en goederen overladen in Zaandam.

Reclamekaart van de Alkmaar Packet, begin 1900.

Afgebeeld zijn onder meer de Accijnstoren en één van de salonboten. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Reclamekaart van de Alkmaar Packet, begin 1900.

Uitbreiding

De bestemmingen zouden al snel uitgebreid worden met nieuwe lijndiensten. De stoomboten voeren onder andere naar Haarlem en van Den Helder naar Texel. Spoedig werden met de stoomboten van Bosman ook vele andere plaatsen aangedaan. Met het overlijden van oprichter Cornelis Bosman in 1911 nam zoon Johannes Philippus Bosman het bedrijf over. Hij moest op 78-jarige leeftijd helaas de ondergang van het bedrijf van zijn vader meemaken.

Schepen van de Alkmaar Packet in het Noordhollands Kanaal, 1910.

Aan boord zijn kinderen op weg naar Schoorl. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar. Knipsel Geïllustreerd Zondagsblad van Het Nieuws.

Schepen van de Alkmaar Packet in het Noordhollands Kanaal, 1910.

‘Ontdekt uw eigen land’

Naast het vervoer van passagiers, goederen en post, bood Alkmaar Packet ook dagtochtjes aan. Men kon over het Noordhollands Kanaal naar het levendige Amsterdam varen, maar ook van de hoofdstad over het Noordzeekanaal naar het strand van IJmuiden. Hier kon men op zomerse dagen zich met het gehele gezin vermaken. Deze lijn was in 1920 door Alkmaar Packet overgenomen van rederij Goedkoop te Amsterdam. Onder het motto ‘ontdekt uw eigen land’ werden reisjes naar bijvoorbeeld de Zuiderzeewerken georganiseerd. Niet alleen dagjesmensen konden gebruik maken van de uitstapjes van Alkmaar Packet, maar ook bijvoorbeeld verenigingen, zoals de Alkmaarse bridgeclub. Maar het waren vooral de schoolreisjes die lang in herinnering zouden blijven van de kinderen. Jarenlang was het jaarlijkse schoolfeest het hoogtepunt van het jaar voor de kinderen van de hoogste klassen. Honderden kinderen werden met een versierde boot van Alkmaar Packet naar de Schoorlse duinen gebracht en ’s avonds na een lange dag weer teruggebracht. En natuurlijk kwam ook Sinterklaas in december met de stoomboot van Alkmaar Packet in Alkmaar aan!

Salonboot van de Alkmaar Packet aan de Kanaalkade, omstreeks 1920.

Een uitstapje van de Geheelonthoudersbond. Aan het schip hangen spandoeken met de opschriften: ‘Drink niet om der kinderen wil’ en ‘Alcohol is hersenvergif’. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar, collectie Bonda. Foto: A.J. Bonda.

Salonboot van de Alkmaar Packet aan de Kanaalkade, omstreeks 1920.

Concurrentie tussen stoombootmaatschappijen

Er bestond een hevige concurrentiestrijd tussen de verschillende stoombootmaatschappijen. De rederij van C. & J. Avis had sinds 1845 ook een veerdienst tussen Zaandam en Alkmaar. Het bedrijf van de broers werd in 1867 overgenomen door Alkmaar Packet. Na de opheffing van de Zaanlandsche Stoomvaart Maatschappij in 1879 werden veel van haar bezittingen opgekocht door Bosman. Met de in 1902 opgerichte Zaandamse Stoomvaart Maatschappij had Alkmaar Packet na een korte concurrentiestrijd gezamenlijke afspraken gemaakt over de dienstregeling.

Een grote concurrent was Helders ‘Eigen Stoombootonderneming’: ESONA. Directeur Velthuijs van ESONA riep zelfs zakenmensen op, vooral niet van de diensten van Alkmaar Packet gebruik te maken en goederen te weigeren, ‘welke met dien dienst worden aangebracht’. ESONA bood immers de enige rechtstreekse verbinding naar Amsterdam, zonder goederen over te hoeven laden. Bovendien was het in het belang van de Helderse economie dat Helderse zakenmensen niet in zee gingen met een dienst die trachtte ‘uw eigen stoombootdienst’ eruit te werken!

Ook Texels Eigen Stoombootonderneming, TESO, bleek een geduchte concurrent en wist Alkmaar Packet te verdrijven van de dienst Den Helder-Texel. Na de oprichting van TESO in 1907 steunden de Texelaars hun eigen maatschappij volledig en “voeren de boten van Bosman leeg heen en weer naar Texel”, zo memoreerde conducteur Beumkes in 1954 bij zijn afscheid van TESO.

‘Watertochtjes per Alkmaar Packet’, 1913.

Boven de dienstregeling het schip Alkmaar, aangemeerd in Zaandam. Daaronder weergegeven het promenadedek van het schip, de Waag en kaasmarkt in Alkmaar. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar. Uitgave van Van Leer, Amsterdam.

‘Watertochtjes per Alkmaar Packet’, 1913.

Opheffing

Tegenvallende resultaten werden vooral geboekt op de passagiersdiensten tussen Amsterdam en Zaandam. Er reisden minder mensen per boot en bovendien stegen de kosten. Een poging met de tijd mee te gaan en een busonderneming op te richten, moest worden opgegeven toen een vergunning werd geweigerd. Het goederenvervoer was reeds in 1948 opgeheven en algehele opheffing van Alkmaar Packet in 1950 was dan ook onvermijdelijk. De Zaandamse Stoomvaart Maatschappij was al enkele jaren voor Alkmaar Packet tot opheffing overgaan. ESONA zou het vier jaar langer volhouden, totdat ook dit bedrijf in 1954 opgeheven werd. Aan het langste eind trok TESO dat sinds 1907 nog altijd passagiers overzet van Den Helder naar Texel.

Auteur: Marloes Rijkelijkhuizen

Publicatiedatum: 12/08/2011