De kerk van Etersheim

Etersheim, dat in de zestiende en zeventiende eeuw een grote bloei kende en bijvoorbeeld belangrijker was dan Oosthuizen, bestond waarschijnlijk al vanaf 800. Maar het middeleeuwse Etersheim is door diverse overstromingen in de golven van de Zuiderzee verdwenen, met kerk en al. De inwoners hadden het dorp toen al verlaten en waren binnendijks gaan wonen waar ze eveneens een nieuwe kerk bouwden, zo rond 1730. De stenen van dit oude kerkje gebruikte men aan het eind van de negentiende eeuw voor de fundamenten van de huidige kerk. Deze werd in 1901 voltooid en ingewijd als hervormde kerk.

2 min

Kerkje in de verkoop

Toen later in de twintigste eeuw het kerkbezoek afnam, werd er om en om ‘gekerkt’ met Schardam. Het was best een fijne gemeente; er werd gerouwd en getrouwd en af en toe was er een geboortefeest. Er was een kerkvoogd die als vaste kracht broodnodig was. De dominee, die in de pastorie ernaast woonde, was druk met geestelijke zaken en zelfs kleine kerkjes vragen goed en gedegen onderhoud, zoals later nog maar eens zou blijken. Toen de hervormde gemeente de lasten van een dominee en het onderhoud niet meer kon dragen, kwamen het kerkje en de pastorie (maar niet de begraafplaats) in de verkoop en werd er gezocht naar een rendabeler gebruik. De nieuwe eigenaar probeerde er een theaterkerkje van te maken en organiseerde er diverse concertjes en theatervoorstellingen, maar die trokken helaas te weinig publiek.

Winters beeld van de kerk van Etersheim. Beeld: Frans Debets.

Sloop van de kerktoren

Weer wisselde het kerkje van eigenaar en werd het gebouw aangepast. In de winter van 1984 bleek de toren op instorten te staan: de stalen steunbalken waar de toren op rustte waren totaal doorgeroest. Wegens het ontbreken van financiële middelen bij alle kerkelijke en gemeentelijke instanties moest besloten worden de toren tot op deze balken te slopen. Een kleine houten uitkijkpost is nu nog als een soort pleister op de wond te zien. Wel zijn bewaard gebleven het eeuwenoude uurwerk en de luidklok, die waarschijnlijk ook nog ‘buitendijks’ de ritmes van de dag en soms de dreigende stormen heeft aangekondigd.

Prentbriefkaart van de Kerk van Etersheim, 1900 – 1905. Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland, Noord-Hollands Archief.

Satanskerk

Al gauw werd er uitgekeken naar een nieuwe huurder. Een dubieuze club uit Amsterdam dacht het kerkje om te kunnen vormen tot een bordeel met een religieus sausje. Ze noemden zich de Satanskerk en in de jaren zeventig was er wel belangstelling voor die mix. De belastingdienst accepteerde deze ‘sekte’ uiteindelijk niet en de huurder koos eieren voor zijn geld. Deze periode liet nog lange tijd zijn sporen na in sterke verhalen. De particuliere eigenaar besloot toen om het kerkje te verbouwen en er verdiepingsvloeren in aan te brengen, wat naast een zaal met veel licht ook een aantal woon- en slaapvertrekken opleverde. Deze verbouwing kostte meer dan begroot en opnieuw ging het kerkje in de verkoop.

Kerk van Etersheim, zonder torentje. Beeld: Frans Debets.

Wonen in een kerk

Vanaf 2002 wordt het kerkje van Etersheim door de huidige gebruikers alleen nog gebruikt als woning. De kleine begraafplaats naast de kerk dient nog steeds als laatste rustplaats voor overleden Etersheimers en wordt onderhouden door vrijwilligers.

Auteur: Frans Debets en Saskia Oostra / Redactie ONH

Publicatiedatum: 03/06/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.