3 min

‘Misschien wordt Uithoorn binnenkort eenzelfde begrip als Ronchamp – het Noordfranse plaatsje, waar de beroemde architect Le Corbusier in 1950 zijn eerste (en enige) kerk bouwde.’ Met deze lovende woorden opende Trouw in mei 1965 een groots artikel over de nieuwe ‘Kerk-van-Rietveld’, die op dat moment haar voltooiing naderde. ‘Half juli zal deze kerk, “De Hoeksteen”, in gebruik worden genomen.’

Dat werd 10 juli 1965. Een dag na de feestelijke opening volgde de eerste preek van de jonge hervormde predikant B. Holl. De kerk was bedoeld voor de inwoners van de nieuwe wijk Zijdelwaard in Uithoorn. Er pasten zo’n 450 gelovigen in de kerkzaal, zittend op de door architect Gerrit Rietveld (1888-1964) ontworpen houten banken. Rietveld, die ook naam gemaakt had als meubelontwerper, had speciale aandacht geschonken aan de samenhang van het gebouw en het meubilair:

‘De kerk, met aan één kant heldere ramen van de vloer tot het plafond, munt uit door klaarheid van constructie. De preekstoel is van licht hout, rechts staat een cilindervormige doopvont. Tegen de blauwgrijze achterwand een hoog kruis. Ook de banken zijn van licht hout en werden ontworpen in de meest simpele lijnen. (…) Een kleine klokkestoel is verder het enige ornament aan het gebouw dat, uitnemend gelegen aan een grote vijver, zijn naam “De Hoeksteen” op voortreffelijke wijze verwezenlijkt.’ Aldus De Volkskrant.

Nederlands Hervormde kerk Uithoorn in gebouw de Hoeksteen, ca. 1985. Historisch Archief Haarlemmermeer, Noord-Hollands Archief.

Verschillende functies

Halverwege de bouw kwam Rietveld echter plotseling te overlijden. Zijn ‘kubus’ werd door collega-architecten Van Dillen en Van Tricht voltooid. Door Rietvelds vroegtijdige overlijden is De Hoeksteen bekend komen te staan als één van zijn laatste scheppingen. Daarmee heeft het een bijzondere status gekregen. Het is echter niet het enige gebouw met een religieuze functie van zijn hand. Ook het Joods Cultureel Centrum aan de Van der Boechorststraat in Amsterdam-Buitenveldert is door Rietveld ontworpen. De kans bestaat echter dat dit gebouw binnenkort gesloopt gaat worden om plaats te maken voor nieuwbouw.

De Hoeksteen werd naast haar functie als kerk ook ingezet voor maatschappelijke doeleinden. Rietveld, zelf atheïst, had een vooruitziende blik. Naast de grote kerkzaal had hij het gebouw een toneelzaal, foyer, enkele vergader- of hobbyruimten en zelfs een crèche meegegeven. Hierdoor was De Hoeksteen voor de hele wijk van grote betekenis. Toen de kerkelijke diensten in 1985 ophielden en het gebouw aangekocht werd door de Gemeente Uithoorn, kon De Hoeksteen dan ook naadloos overschakelen op haar nieuwe functies van bibliotheek en kantoorruimte.

De Hoeksteen te Uithoorn. Via BOEi.

Hoeksteen van de wijk

Binnenkort gaat De Hoeksteen een derde leven tegemoet. In 2016 heeft de bibliotheek het pand verlaten en is een nieuwe eigenaar voor het pand gevonden. De herbestemming wordt uitgevoerd door Het Verschil B.V. in samenwerking met BOEi.

Net als vroeger zal het monumentale gebouw in de toekomst verschillende functies krijgen: een theater, woonruimtes en horeca worden als ideeën genoemd. Hiervoor zal onder meer Rietvelds theaterzaal in oude glorie hersteld worden. Zo behoudt de voormalige kerk haar betekenis als ‘hoeksteen’ van de wijk.

Tekst: Sarah Remmerts de Vries

Bronnen:

• BOEi: De Kubus van Rietveld
• Gemeente Uithoorn
• Witte Weekblad Uithoorn, 08-03-2018
• Historische kranten via Delpher

Publicatiedatum: 13/08/2019