Zelfportret Cornelis Troost

Bron: Wikimedia Commons. In het bezit van het Mauritshuis

Zelfportret Cornelis Troost

Acteur

Cornelis Troost was geboren op 8 oktober 1696 in Amsterdam en werd twee dagen later in de Zuiderkerk gedoopt. Zijn vader, Johannes (Jan) Troost, was een boekhouder van de VOC en overleed omstreeks 1719 in Oost-Indië. Zijn moeder was Barbara Meebeck Kruywagen. Troost werkte aanvankelijk als acteur in de Amsterdamse Schouwburg en trouwde in 1720 met toneelspeelster Suzanna Maria van der Duyn (ca. 1698-1780). Ze kregen vijf dochters. Eén daarvan was Sara Troost (1732-1803), die net als haar vader een carrière maakte in de schilderkunst. Cornelis’ dochter Elisabeth trouwde met kunstverzamelaar Cornelis Ploos van Amstel (1726-1798).

Portret Herman Boerhaave, door Cornelis Troost

Bron: Wikimedia Commons. In het Rijksmuseum

Portret Herman Boerhaave, door Cornelis Troost

Portrettist

Vanaf 1724 richtte Cornelis Troost zich op de beeldende kunst. Hij ging in de leer bij kunstenaar Arnold Boonen (1669-1729) die vooral bekend is als portretschilder. Troost schilderde aan het begin van zijn carrière vooral nog portretten. Hij heeft een aantal belangrijke figuren geportretteerd, waaronder arts, anatoom, botanicus en scheikundige Herman Boerhaave (1668-1738) in 1735. In dezelfde periode schilderde Troost onder andere de hoofdschout van Amsterdam en bewindhebber van de VOC (Vereenigde Oostindische Compagnie), Isaac Sweers (1707-1777), en Generaal kwartiermeester der cavalerie, kolonel van het regiment infanterie Oranje-Groningen en commandant van Grave, Gerrit Sichterman (1688-1730). Daarnaast heeft Cornelis Troost zichzelf ook een paar keer afgebeeld.

Het Blindemanspel

Door Cornelis Troost. Bron: Wikimedia Commons

Het Blindemanspel

Hogarth

In toenemende mate was Troost scènes uit toneelstukken, militaire taferelen en huishoudens van de gegoede burgerij gaan afbeelden. Hiervoor gebruikte hij een mix van gouache (dekkende waterverf, ook wel plakkaatverf), pastel, maar ook olieverf en aquarel. Door schilderijen als ‘Het Blindemanspel’, waarop hij het 18de eeuwse vermaak van gegoede burgerij met een speelse ondertoon heeft afgebeeld, wordt Troost vaak vergeleken met de Engelse kunstenaar William Hogarth die vaak satirische voorstellingen maakte van de hogere klasse. Deze speelse en humoristische stijl zijn ook terug te vinden in de diverse theaterstukken van Troost, die vaak gebaseerd waren op blijspelen waar zowel het fatsoen als de ondeugden van de burgerij op de hak werden genomen. In de beroemde serie van vijf pastels, de zogenoemde ‘Nelri’, is deze humor goed terug te vinden.

Erat sermo inter fratres door Cornelis Troost

Men raakte in gesprek, tweede pastel in de NELRI serie van Cornelis Troost. Bron: Wikimedia Commons. Is te zien in het Mauritshuis.

Erat sermo inter fratres door Cornelis Troost

NELRI

‘Nelri’ is opgemaakt uit de eerste letters van de Latijnse titels van de schilderijen: ‘Nemo loquebatur’ (Niemand sprak), ‘Erat sermo inter frares’ (Men raakte in gesprek), ‘Loquebatur omnes’ (Iedereen praatte), ‘Rumor erat in casa’ (Er werd geschreeuwd in huis) en ‘Ibant qui poterant, qui non potuere cadebant’ (Wie kon lopen vertrok te voet, wie dat niet meer kon, viel). De serie beeld enigszins spottend het verloop van een plezierige avond van de gegoede burgerij uit. Op het eerste schilderij zitten een aantal heren nog rustig bij elkaar in een rijk vertrek. In de daarop volgende schilderijen wordt er steeds meer gedronken en is er spraken van luide gesprekken, discussies en dronkenschap.

Ibant qui poterant, qui non potuere cadebant

Wie kon lopen vertrok te voet, wie dat niet meer kon, viel. Laatste pastel in de serie NELRI van Cornelis Troost. Te zien in het Mauritshuis. Bron: Wikimedia Commons

Ibant qui poterant, qui non potuere cadebant

Einde

Cornelis Troost woonde en werkte bijna zijn hele leven in Amsterdam. Rond 1749 werd hij ziek en stierf kort daarop. De veelzijdige kunstenaar werd begraven in de Nieuwe kerk in Amsterdam. Zijn werk is onder andere te bezichtigen in het Rijksmuseum in Amsterdam en het Mauritshuis in Den Haag.

Geschreven door Liza Koppenrade

Bronnen

Cultuurwijzer. (z.d.). Van Suypestein tot Drinkenburg. Geraadpleegd op 4 mei 2015, via: http://www.cultuurwijzer.nl/oud/i000250.html

Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW). Molhuysen, Dr. P. C., Blok, Prof. Dr. P. J. (1911). Troost. Geraadpleegd op 4 mei 2015, via: http://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/nnbw/#source=10&page=539&accessor=accessor_index

Redactie Art Salon Holland. (z.d.). Cornelis Troost (1697-1750). Geraadpleegd op 4 mei 2015, via: http://www.artsalonholland.nl/grote-meesters-kunstgeschiedenis/cornelis-troost

Rijksbureau van Kunsthistorische Documentatie (z.d.). Cornelis Troost. Geraadpleegd 4 mei 2015, via: https://rkd.nl/nl/artists/78260

Rijksmuseum. (z.d.). Cornelis Troost. Geraadpleegd op 4 mei 2015, via: https://www.rijksmuseum.nl/nl/ontdek-de-collectie/overzicht/cornelis-troost

Publicatiedatum: 04/05/2015