2 min

Verplaatst dorp

De naam ‘Broek’ betekent drassig land of een moeras en verwijst naar een groot moerasbos wat hier ooit gelegen heeft. Ook de plaatsnaam van het dichtbij gelegen dorpje Zuiderwoude verwijst naar dit beboste moeras. Zoals veel dorpen in Waterland, lag Broek eerst op enkele hogere veenkoepels die door inklinking  steeds minder geschikt werden voor bewoning. In de loop van de 13e eeuw is de oude nederzetting van Broek verplaatst naar een gunstige ligging aan het water, bij de veenstromen de Eng en de Leek. Deze verbonden het Broekermeer met het Noordmeer en Belmermeer die in de 17e eeuw zijn drooggemalen tot polders. Vanaf de 14e eeuw ging de bevolking zich toeleggen op handel en scheepvaart. Landbouw werd een minder belangrijke bron van inkomsten.

Broek in Waterland. Gezicht op het Havenrak, Broek in Waterland. Beeld: Wikimedia Commons / RCE.

Koeien en heel veel melk

Na 1650 verruilden veel zeevaarders en kooplieden Broek in Waterland voor het grotere en rijkere Amsterdam. Voor de inwoners die wel achterbleven in het dorp werd veeteelt de belangrijkste bron van inkomsten. Door de bodemdaling als gevolg van de bemaling was het land te drassig geworden voor het verbouwen van graan. De in de 17e eeuw drooggemalen meren rondom Broek leenden zich goed voor veeteelt. De handel en vervoer van melk, kaas en vlees naar de markten in Amsterdam werd de drijvende kracht achter de economie voor de dorpen in Waterland. Tot in het begin van de 20e eeuw werd de melk per schuit vervoerd. Dagelijks staken Waterlandse melkschuiten het IJ over naar de Melkmarkt aan de Geldersekade in Amsterdam. Meer lees je over de melkschuit in dit verhaal.

Beschilderd wanddeel. Detail van een beschilderde wand van een huis aan het Roomeinde, Broek in Waterland. Beeld: Wikimedia Commons / RCE.

Mooiste dorp van Holland

Broeker families hadden in de loop der tijd een enorm kapitaal vergaard. Hoewel hun huizen van hout waren (vanwege de slappe grond), decoreerden zij hun gevels en interieur met fraai snijwerk en geschilderde behangsels. Een bezoek aan Holland was niet compleet zonder bezoek aan dit typische Hollandse dorp. De Broeker vrouwen hadden een reputatie vanwege hun schoonmaakwoede. Zelfs keizer Napoleon moest in het halletje wachten totdat de gang geboend was, zoals werd opgetekend door een tijdgenoot. In de 19e eeuw had Broek een reputatie opgebouwd als toeristentrekpleister. Vooral veel Engelsen en Amerikanen brachten een bezoek aan Broek. Doordat in veel reisbeschrijvingen over Holland steeds hetzelfde beeld over Broek werd verteld, groeide het dorp uit tot het symbool van de Hollandse identiteit. Het ingeslapen dorpje in Waterland was voor de 19e-eeuwse reiziger wat nu Madurodam is voor de hedendaagse toerist: Nederland in het klein, en een absolute must see.

Publicatiedatum: 28/06/2013