3 min

De crash

Vlucht 1862 van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al boort zich vrijwel verticaal vliegend in twee flats in de Amsterdamse Bijlmermeer. De flats Groeneveen en Klein-Kruitberg vliegen direct in brand en storten gedeeltelijk in, waarbij ongeveer 100 appartementen worden vernield. In de getroffen flats zitten meerdere mensen vast. Sommigen springen vanuit de zevende verdieping naar beneden om zichzelf in veiligheid te brengen. De ramp kost 43 mensen het leven, waaronder de driekoppige bemanning en de enige passagier van het vrachtvliegtuig. Buiten de 43 geregistreerde doden zijn er mogelijk ook slachtoffers onder illegale flatbewoners te betreuren. Het exacte aantal heeft men nooit kunnen achterhalen.

Premier Ruud Lubbers (l) en koningin Beatrix bekijken op de lokatie, waar het El Al-vliegtuig gisteravond neerstortte, naar brokstukken. Zij worden begeleid door medewerkers van de brandweer. Fotograaf: Paul Stolk.

Complottheorieën

Van nature probeert men alle gebeurtenissen die een emotionele impact hebben te verklaren. Gebeurtenissen zoals de Bijlmerramp brengen zoveel heftige gevolgen met zich mee, dat ze een groot gevoel van verbijstering achterlaten bij de overlevenden. Hoe heeft zoiets kunnen gebeuren? En vooral: waarom is dit gebeurd? Wanneer een dergelijke situatie moeilijk te verklaren blijkt te zijn, bijvoorbeeld omdat er geen directe oorzaak is aan te wijzen of omdat mensen de situatie niet kunnen accepteren, zijn mensen geneigd om tot meer extreme gedachten te komen totdat de zaak naar genoegen is geïnterpreteerd.

Zo worden complottheorieën geboren.Mensen hebben verschillende theorieën ontwikkeld over de oorzaak en reden van de Bijlmerramp. Een van de bekendste waarnemingen waren de mannen in witte pakken, die de gemoederen flink bezig hebben gehouden. Verschillende getuigenverklaringen vertelden over een groep van twee tot zes personen, gehuld in ‘vreemde witte pakken’. De mannen ‘liepen op het rampterrein te speuren’ en ‘raapten af en toe iets op’. Slechts enkele getuigen hebben gezien dat daadwerkelijk iets werd meegenomen. Wat er werd meegenomen kon geen getuige duidelijk vertellen, daar de omvang van de meegenomen zaken varieerde van zaken in kleine plastic zakjes tot grotere voorwerpen die werden afgedekt door lakens.

In een bakje aan de kraan wordt gewerkt aan de getroffen flat. Fotograaf: Paul Vreeker.

Nieuwe theorieën

De commissie-Hoekstra, die eind 1997 de opdracht kreeg om uit te zoeken waarom het niet was gelukt om volledige informatie over de ramp te krijgen, onderzocht de aanwezigheid van de mannen in witte pakken grondig. Zij kwam tot de conclusie dat de mannen leden van het Rampen Identificatie Team (RIT) moesten zijn, van wie op beeldmateriaal te zien is dat ze regelmatig bergingswerkzaamheden verrichtten, kennelijk ten behoeve van de identificatie van geborgen lichamen.

Toch zijn de verhalen hiermee niet helemaal de wereld uit. Is het niet veel logischer dat de in wit gehulde mannen agenten waren van de Israëlische geheime dienst Mossad? En als dat het geval was; waarom moesten ze op de rampplek dan onderzoek doen en bewijzen meenemen? De neergestorte vlucht 1862 was een vrachtvliegtuig; vervoerde ze iets waar de rest van de wereld niets van mocht weten?

Complottheorieën zijn veelal te herkennen aan het feit dat de zogenaamde bewijsvoering voor het bestaan van de betreffende theorie grotendeels en vaak geheel uit vragen bestaat. De gangbare verklaring voor de waarneming wordt in twijfel getrokken zonder dat verifieerbare feiten om de complottheorie te onderbouwen worden aangedragen.

In het geval van de Bijlmerramp waren de antwoorden nog spectaculairder dan de vragen; de mannen in witte pakken moesten wel geheim agenten uit Israël zijn, aangezien verschillende getuigen hadden waargenomen dat de mannen geen Nederlands spraken. De mannen zouden bewijzen hebben laten verdwijnen, die wezen op de aanwezigheid van een militaire lading in het vrachtvliegtuig. Al snel werden de mannen ook in verband gebracht met gezondheidsklachten die nabestaanden uit de buurt opliepen na het inademen van uraniumdeeltjes, waarvan een verdacht hoge concentratie op de rampplek was gevonden.

Hoe begrijpelijk het ook is dat mensen een verklaring willen vinden op gebeurtenissen die ze niet kunnen of willen accepteren, toch is niet elke gebeurtenissen aan gevaarlijke instanties of geheime operaties te wijden. En ook al zoeken mensen tot op de dag van vandaag naar antwoorden op de vraag hoe deze tragedie kon gebeuren, een sluitend antwoord zal er nooit komen.

Eerste verslaggeving van de Bijlmerramp in het NOS Journaal

Publicatiedatum: 01/10/2011