3 min

Lunet nr. 8

‘Si vis pacem, para bellum’: als je vrede wilt, bereid je dan voor op de oorlog. Deze Latijnse spreuk staat samen met het jaartal 1800 op de gedenkzuil op een van de lunetten (halvemaanvormige verdedigingswerken, naar het Franse woord voor maan, ‘lune’) van de Linie van Beverwijk. Het had het motto kunnen zijn van Napoleon, die hier op 17 oktober 1811 passeerde. Vanuit zijn koets had hij aan de westkant van de weg goed zicht op Lunet nr. 8, tegenwoordig een van de best bewaarde onderdelen van de Linie van Beverwijk

Linie van Beverwijk, gedenkteken op lunet nr. 14. Halve obelisk met inscriptie ‘Si vis pacem, para bellum’ (als je vrede wilt, bereid je dan voor op de oorlog) op lunet nr. 14 aan de Creutzberglaan in Beverwijk. De toegang tot de lunet ligt op particulier terrein. foto: www.hbtbunkerforum.nl

Haperende verdediging

Napoleon was op zijn tocht door Noord-Holland vooral geïnteresseerd in militaire zaken. Hij had de Nederlandse provincies ingelijfd bij Frankrijk om ook aan de Noordzee en de Zuiderzee een handelsblokkade tegen aartsvijand Engeland af te dwingen en de kustverdediging effectief te organiseren. In Den Helder had hij de aanleg bevolen van een marinehaven en de bouw van een reeks versterkte forten. Niet voor niets, want ruim 10 jaar eerder was de verdediging van Noord-Holland zo lek als een mandje gebleken.

De Engels-Russische invasie van 1799

In augustus 1799 was een Engels-Russische invasiemacht van ruim 30.000 soldaten en cavaleristen vanuit zee geland op het strand bij Castricum. De Nederlandse provincies vormden op dat moment nog een Franse vazalstaat, de Bataafse Republiek. De strijd die volgde was de bloedigste die ooit op Noord-Hollandse bodem was uitgevochten. Het kleinere Bataafs-Franse leger had de Engelsen en hun Russische bondgenoten uiteindelijk verhinderd door te stoten naar Amsterdam.Maar alleen ten koste van duizenden doden en door inderhaast stukken land ten noorden van het IJ onder water te zetten.

De Engels-Russische invasie van 1799 Strijd tussen de Bataafs-Franse en Engelse-Russische calvalerie. Noord-Hollands Archief, coll. Historieprenten Provinciale Atlas Noord-Holland, inv. nr. 2039-0597.

Een natte en‘droge’ verdedigingslinie

Na de aftocht van de Engelsen en Russen werd in 1800 een begin gemaakt met de aanleg van een waterlinie tussen de Zuiderzeekust en de duinen: een verre voorloper van de latere Stelling van Amsterdam. De Linie van Beverwijk was hier de voortzetting van. In de paar kilometer brede duinstrook tussen het Wijkermeer en de Noordzee was het niet mogelijk het land onder water te laten lopen, omdat het maaiveld boven zeeniveau ligt. Om hier in ‘Holland op z’n smalst’ een inval uit het noorden richting Amsterdam te blokkeren, werd daarom gekozen voor een linie ‘op het droge’.

Lunetten

Aan de Linie van Beverwijk zijn de namen verbonden van de militaire ingenieurs Cornelis Kraijenhoff en Claude Gilet. Zij ontwierpen een boogvormige dubbele rij van 30 aarden lunetten, de voorste, noordelijkste rij met flank en gracht, de binnenste kleiner, zonder flank en gracht. Het water voor de grachten werd verkregen door beekjes uit de duinen (duinrellen) om te leiden of recht te trekken. Bovenop de lunetten was plaats voor geschut. De aarden wallen dienden als bescherming voor de soldaten. Bij de stelling hoorden voorts kruitmagazijnen, enkele kleinere veldschansen (redouten) en wachtloodsen.

Lunetten. Een voorbeeld van lunetten uit de tweede (boven) en eerste lijn (beneden). Bron: Wikipedia

Duitse bezetting

Nieuwe vijandelijke invallen bleven uit en in Napoleons tijd was de Linie al niet meer operationeel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de lunetten nog gebruikt door de Duitse bezetters. Zij legden er loopgraven en mitrailleurnesten aan waarvan hier en daar nog resten zichtbaar zijn.

Het grootste deel van de lunetten is verdwenen onder nieuwe woonwijken en uitbreidingen van de Hoogovens. Aan de rand van Beverwijk is naast lunet nr. 8 nog een zestal lunetten gedeeltelijk bewaard gebleven en recent gerestaureerd. Ze zijn te vinden ten noorden en zuiden van de Plesmanweg.

Met dank aan Aad Kok, Historisch Genootschap Midden-Kennemerland.

Publicatiedatum: 01/10/2011