3 min

Weilanden verdwijnen onder het zand

Van Voskuilen heeft het grondig aangepakt. Zo gaat hij helemaal terug tot het jaar 800, toen de Bijlmermeer nog een zompige wildernis was. Uitgebreid beschrijft hij de strijd tegen het water en de pogingen om van water land te maken. Ook staat hij stil bij de buitenplaatsen, die op één uitzondering na, allemaal zijn verdwenen. Uiteindelijk belanden we in 1963, als de boeren die in het gebied wonen, zijn uitgekocht en de weilanden onder het zand verdwijnen ten behoeve van één van de meest geruchtmakende woonwijken uit de Nederlandse geschiedenis. Het gebied valt dan nog onder de gemeente Weesperkarspel en zal pas in 1978 aan Amsterdam worden overgedragen.

Een rammelende bus verbond de Bijlmer met de rest van de wereld voordat de metro ging rijden.

Winti bij de Gaasperplas

De beginjaren van de Bijlmer als woonwijk worden gekenmerkt door een gebrek aan voorzieningen zoals winkels en uitgaansgelegenheden. Ook diverse religieuze groeperingen ontberen lange tijd een geschikt onderkomen. Zo trekken de katholieken, die in een voetbalkantine kerken, uiteindelijk bij de protestanten in, omdat het geknal van de ballen tegen de muur hun te gortig wordt. De hindoes kunnen het aanvankelijk zelfs zonder vaste ruimte af; zij aanbidden Shiva bij een boom achter winkelcentrum Ganzenhoef. Uiteindelijk zullen er 75 religieuze stromingen ontstaan, waarvan er alleen al 15 bijeenkomen in kerkverzamelingsgebouw De Kandelaar: van de Dominicaanse kerk tot de Russisch-Orthodoxe kerk. Alleen de aanhangers van het winti-geloof komen nog steeds in het bos bij de Gaasperplas bij elkaar; via Facebook houden ze elkaar op de hoogte.

Kwakoefestival

Voetbalclubs leidden een wat kwakkelend bestaan in de Bijlmer. Als er in 2010 een nieuwe voetbalclub wordt gevormd uit de resten van SV Bijlmer en KSJB moeten er al meteen 200 leden worden geroyeerd, omdat ze de contributie weigeren te betalen. Aan de andere kant hebben de voetbaltoernooitjes van Surinaamse teams tussen de flats wel een landelijk bekend festival opgeleverd. Iemand begon sinasappels te verkopen, en al snel volgden de worsten- en de rotiman. Het Kwakoefestival was geboren.

Antroposofisch kasteel

Dat de auteur stedenbouwkundige is, is duidelijk te merken. Zo besteedt hij veel aandacht aan woningbouw en architectuur. Hoogtepunt is het hoofdkantoor van ING aan het Bijlmerplein, dat veel weg heeft van een kasteel, maar met zijn organische vormen eigenlijk antroposofisch van opzet is. Het gebouw wordt tot één van de mooiste van het land gerekend en is ook als miniatuur in Madurodam te bewonderen.
Met het fraai vormgegeven boek wordt vooral een inkijkje geboden in de ideeën achter ‘de grootste wijk in Nederland die ooit vanaf de tekentafel werd gebouwd,’ zoals Muriël Dalgliesh, voorzitter bestuurscommissie Zuidoost, in haar voorwoord opmerkt.

Amsterdamse Poort

Het duurt even voordat er voldoende voorzieningen zijn, zo constateert Van Voskuilen. Vijftien jaar nadat de eerste huissleutel in 1968 was overhandigd was er nog niet eens een bioscoop, een theater, een fatsoenlijk winkelcentrum of een sportvoorziening van betekenis. En dat voor een wijk met 80.000 bewoners, wat neerkomt op een middelgrote stad. Die voorzieningen zijn er uiteindelijk wel gekomen met de Amsterdamse Poort (1986), waarin onder meer de Shopperhal met zijn kleine multiculturele winkeltjes, het Bijlmer Sportcentrum en het fraai aan het water gelegen Bijlmer Parkheater.

Tweede uitgaanscentrum

Het gebied rond het in 2007 heropende station Amsterdam Bijlmer ArenA zou zelfs uitgroeien tot het tweede uitgaanscentrum van Amsterdam met de megabioscoop van Pathé, de Heineken Music Hall (4.000 zitplaatsen), voetbalstadion Amsterdam ArenA (49.000 zitplaatsen) en de Ziggo Dome, die aan 17.000 bezoekers ruimte biedt en geroemd wordt om zijn ‘ongehoorde akoestiek’.
Dat had zelfs Bijlmerbestuurder Urwin Vyent niet kunnen voorspellen, één van de Bijlmerbewoners die voor het boek zijn geinterviewd. Vyent kwam als 20-jarige met de ‘Bijlmer Express’ naar Nederland. Hij keek zijn ogen uit toen de bus Zuidoost in reed. Overal op de balkons van de hoogbouw zag hij vogels zitten. Tja, die Nederlanders moesten wel ècht rijk zijn als ze dat soort gebouwen voor hun duiven neerzetten!’Ridders in de Bijlmer’ is voor € 24,95 te koop bij het Centrum Beeldende Kunst Zuidoost, Anton de Komplein 120, vlakbij de markt. Bestellen kan ook via l.hooft@amsterdam.nl (Lucy Hooft), maar dan komen er verzendkosten bij. In Amsterdam verkopen ook Atheneum en de Stadsboekwinkel in gebouw De Bazel, Vijzelstraat 32 het boek.

Publicatiedatum: 23/12/2014