3 min

Kennismakingsreis

Koning Willem II maakte in de zomer van 1842 een kennismakingsreisje door Noord-Holland boven het IJ. In 1840 was Willem II zijn vader opgevolgd en het stadsbestuur van Edam greep de mogelijkheid met beide handen aan om de nieuwe koning kennis te laten maken met Edam. En dat was brood nodig, want Edam stond er in die tijd beroerd voor. De eens florerende scheepsbouwindustrie leidde een kwijnend bestaan. De welvarende internationale havenplaats van weleer was vervallen tot een lokaal agrarisch centrum. En tot overmaat van ramp dreigde het regionale belastingkantoor ook nog naar Purmerend verplaatst te worden.

Bezoek van koning Willem II aan de Grote Kerk in Edam, 1842. Foto: Edams Museum.

Vroeg bliksembezoek

Ondanks de economische malaise pakte het stadsbestuur flink uit. Kosten noch moeite werden gespaard om de stad zo goed mogelijk te presenteren aan de vorst. De stadspoorten werden uitbundig versierd en de stad werd feestelijk aangekleed. Willem II werd ingehaald als oorlogsheld. Aan de zijde van vader Willem I had hij furore gemaakt tijdens de Slag van Waterloo. Als kroonprins had hij moedig gevochten tegen de opstandige Belgen in de Tiendaagse Veldtocht van 1831. Om 8 uur ’s ochtends ontving Edam zijn koning. In anderhalf uur bezocht hij de Grote Kerk en de katholieke kerk.

Koning zonder kleren

Het bezoek van Willem II aan de Grote Kerk is vereeuwigd op een groot doek van de hand van de schilder H. Krumpelman, directeur van de tekenschool. Dit schilderij hangt in de kerkeraadskamer van de Grote Kerk. Het Edams Museum bezit een voorbereidende schets van dit werk. Hierop heeft Krumpelman geschetst hoe de figuren moeten staan in de uiteindelijke compositie. De figuren zijn voorzien van nummers boven hun hoofd. De koning heeft nummer 5. Willem II is op de schets zonder kostuum uitgebeeld, omdat de schilder nog niet wist wat de koning zou dragen op die dag. Het staatshoofd wordt links geflankeerd door de burgemeester. Het gezelschap wordt voorgesteld aan het kerkbestuur. Aan de bovenkant van de studie is een mannenkop getekend, die gelijkenis vertoont met het gezicht van de koning op het schilderij.

Voorbereidende schets voor het schilderij van het bezoek van Willem II aan Edam in 1842. Foto: Edams Museum.

Blijde Koningsdag

Na anderhalve uur zat het bezoek van de koning erop en vervolgde hij zijn kennismakingsreis naar Monnickendam. Voor de bevolking in Edam was de dag nog lang niet voorbij. J. Donker tekende op dat in het stadhuis een receptie voor genodigden werd gehouden waar de wijn rijkelijk vloeide. Vanwege de hitte (het werd die dag maar liefst 35 graden) werd het feestprogramma naar de avond verschoven. De gegoede burgerij feestte tot laat door in het Prinsenhof. Een aantal lokalen was geopend voor het gewone volk. Het bestuur had voor een orkestje gezorgd, de drank diende men echter zelf te betalen. De deftige Herensociëteit “De Eensgezindheid” was die avond  voor iedereen toegankelijk. “Niemand werd buiten gesloten, aanzienlijk en gering, arm en rijk, elk had den toegang, ieder mogt zich daar op den Koningsdag blijde maken”, aldus staat opgetekend in Donkers manuscript.

Al deze feestelijkheden hadden ook een prijs. In totaal kostte het koninklijk bezoek de armlastige gemeente bijna 1400 gulden. Helaas voor de Edammers bracht het feestelijke onthaal de koning niet op andere gedachte: het belastingkantoor werd alsnog verplaatst naar Purmerend. Maar een dag die voor altijd in de herinnering van de Edammers zou blijven voortbestaan, mocht natuurlijk ook best wat kosten.

Publicatiedatum: 27/11/2013