6 min

Te paard door Europa

Jacob Paulus Amersfoordt werd op 4 juli 1817 geboren in Amsterdam. In de herfst van 1823 neemt vader Amersfoordt zijn zoon enkele malen mee op wandeltochten door de verre polders. Hij vertelt zijn zoon over de boeren, hun werk en hun leven. Hij leert hem hoe belangrijk het werk van de landbouwers is. De aantrekkingskracht van het platteland is voor de jongen groter dan die van de stad. Het wordt zijn favoriete spel een boerderij te bouwen van blokken en lappen.

Na zijn studie begon hij aan de in die tijd voor jongelieden gebruikelijke ‘Grand Tour’ door Europa voordat hij de maatschappij binnentrad. Te paard legde hij in bijna 22 maanden 7000 km af, waarbij hij België, Luxemburg, Duitsland, Oostenrijk, Italië, Zwitserland, Frankrijk en Engeland bezocht. Teruggekeerd vestigt hij zich als advocaat in Amsterdam. In 1852, het jaar waarin Amersfoordt voor de tweede keer trouwt en het Haarlemmermeer wordt drooggelegd, besluit hij zich toe te leggen op de landbouw.

Tekening van twee ruiters met hond en daaronder een Engels gedicht van J.P. Amersfoordt. Collectie Noord-Hollands Archief.

Modern landbouwbedrijf

Op 18 mei 1854 is het zover: in Amsterdam worden de gronden bij de zesde veiling te koop aangeboden. Amersfoordt kocht 200 hectare land aan de noordzijde van de polder nabij Sloten. Hij kocht eerst de kavels BB 1 t/m 8 en daarna BB 9 t/m 12, alles aan één stuk gelegen ten oosten van de Sloterweg aan de Ringdijk in het noorden. Daar waar vroeger de Amsterdammers in het Haarlemmermeer baadden, werd de Badhoeve gebouwd, een van de eerste proefboerderijen in Nederland.

De boerderij was bedoeld als een gemengd bedrijf, waarin veehouderij werd gecombineerd met akkerbouw. Door het invoeren van nieuwe landbouwmethoden en het gebruik van moderne werktuigen wilde Amersfoordt komen tot een betere bedrijfsvoering. In 1856 kocht Amersfoordt als één van de eersten in Nederland een stoomdorsmachine. Hij verwierf echter de meeste bekendheid door de aankoop en invoer van een Engelse stoomploeg.

De Badhoeve kreeg bezoeken van onder andere Prins Jérome Napoleon van Frankrijk, de Keizer en Keizerin van Brazilië, het kroonprinselijk echtpaar van Duitsland, de Koning van Beieren, een Russische grootvorst, generaal en oud-president Grant van de Verenigde Staten en koningin Sophia.  Niet alleen kwamen er leden van regerende vorstenhuizen, maar ook burgers vanuit de gehele wereld om de vermaarde techniek en organisatie op De Badhoeve met eigen ogen te aanschouwen.

Generaal U.S. Grant. Foto: Getty Images.

Tweede burgemeester van de Haarlemmermeer

Wanneer op 7 juli 1855 de Haarlemmermeerpolder de gemeente Haarlemmermeer is geworden, wordt Amersfoordt raadslid. Als een jaar later de Commissie van Beheer en Toezicht over de droogmaking plaatsmaakt voor een polderbestuur, wordt hij hoofdingeland. In beide functies bestrijdt hij de macht van de landeigenaars. Op 13 augustus 1863 wordt Amersfoordt zelfs benoemd tot tweede burgemeester van de gemeente Haarlemmermeer. In dat jaar kwam hij ook met het plan om de Haarlemmermeerpolder met een spoorwegverbinding uit haar isolement te halen. Dit plan werd echter niet goedgekeurd door de regering.

Wel wist hij in zijn tijd als burgemeester veel andere verbeteringen in de jonge polder tot stand te brengen. Hij zorgt voor medisch toezicht op scholen, bouwt een nieuw raadhuis en ontwerpt een uitbreidingsplan voor Kruisdorp, het huidige Hoofddorp. Ook zorgt hij voor de aanleg van een telegraaflijn door de polder. Voorwaarde voor de aanleg was dat alle boerderijen een naam kregen. In 1869 legt hij zijn functie als burgemeester neer. Dankzij Amersfoordt vervulde de Haarlemmermeerpolder na 25 jaar een voortrekkersrol op het gebied van modernisering en mechanisatie.

Spoorwegplan van J.P. Amersfoordt, 1864. Collectie Noord-Hollands Archief.

De buurtschap groeit

De Badhoevebuurt is gebouwd in de overgangszone tussen de historische lijnen van ringvaart en Schipholweg, de vroegere Spaarnwouderweg die liep tussen de forten Schiphol en de Liede. De kruisende lijnen van de Sloterweg, de oude weg die vanuit Sloten de polder in liep, en de Kromme Tocht vertegenwoordigen nog de oorspronkelijke polderstructuur in Badhoevedorp. Tegenwoordig wordt het plaatsje door de Ringvaart gescheiden van het voormalige dorp Sloten, dat deel uitmaakt van de gemeente Amsterdam. De Sloterbrug verbindt beide dorpen met elkaar. Langs de ringvaart komt men in het noordwesten over de Akerdijk bij het dorp Lijnden, in het zuidoosten over de Nieuwe Meerdijk bij de buurtschap Nieuwe Meer.

Aanvankelijk was Badhoevedorp niet veel meer dan een paar huizen om de modelboerderij ‘de Badhoeve’ aan de ringdijk van de Haarlemmermeer. Vanaf de jaren 1930 werd het dorp als tuindorp van Amsterdam uitgebreid, naar een plan van stedenbouwkundige Wieger Bruin. Zo kon aan de werknemers van het nabijgelegen Schiphol huisvesting worden geboden. De nieuwe bevolking was voor de overgrote meerderheid afkomstig uit de stad. Dit en de nabijheid van Amsterdam zullen de oorzaak zijn dat Badhoevedorpers zich ook nu nog meer verbonden voelen met de stad dan met Haarlemmermeer.

Professor Wieger Bruin. Collectie Noord-Hollands Archief.

Buiten wonen in Badhoevedorp

Het uitbreidingsplan van Bruin was nog niet vastgesteld of er werd in 1937 alweer besloten tot verdere uitbreiding van Badhoevedorp in oostelijke richting, dit met name om het groeiend aantal werknemers van de luchthaven Schiphol te kunnen huisvesten. Van eind jaren 1930 tot begin jaren 1970 was het dorp het grootste van de Haarlemmermeer. In 1936 werd de naam van het dorp officieel door de Haarlemmermeerse gemeenteraad vastgesteld als Badhoevedorp. Voor die tijd stond het bekend als Badhoevebuurt, maar een naam was nooit officieel vastgelegd.

Zo ontwikkelde Badhoevedorp zich, mede door een moderne stedenbouwkundige opzet, van een randbuurt in 1935 tot een ruim aangelegd, goed toegerust tuindorp in de jaren 1940. Dit tuindorp, met de Burgemeester Amersfoordtlaan en de Pa Verkuyllaan, had alles in zich van die tijdgeest: slingerende bomenlanen, een groene opzet en ruime kavels met daarop woningbouw op maat gemaakt voor de bewoners. De bevolking bestond voor het overgrote deel uit gezinnen die uit de stad afkomstig waren. Zij werden aangetrokken door het ‘buiten wonen’.

Uitbreidingsplan in onderdelen Badhoevedorp-B1, 1956. Collectie Noord-Hollands Archief.

De Badhoeve leeft voort

Badhoevedorp breidde zich in de vijftiger jaren en in het begin van de zestiger jaren snel uit. Sinds 1970 is de groei door de beperkte uitbreidingsmogelijkheden sterk verminderd. De oorspronkelijke modelboerderij de Badhoeve werd in 1990/1991 na vele jaren van verval gesloopt. De herbouw aan de Toevluchtstraat 19 is geen exacte kopie van de oorspronkelijke Badhoeve, maar veel meer een historische villa die zijn historische waarde niet in de laatste plaats ontleent aan het Melkhuisje, dat op het Badhoeve-terrein behouden gebleven is. Hiermee leeft de geschiedenis van de modelboerderij de Badhoeve nog altijd voort in Badhoevedorp.

Boerderij ‘De Badhoeve’ aan de Burgemeester Amersfoordtlaan in Badhoevedorp, 20e eeuw. Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van het Historisch Archief Haarlemmermeer te Hoofddorp, Inventarisnummer 14801.

Auteur: Drs. Hans Dolman jr. (Haarlemmermeermuseum de Cruquius)

Publicatiedatum: 11/01/2024