2 min

Nieuwe kaart van Noord Holland : verdeeld in de districten van het Noorden, van Kennemerland, van den Zuider-Zeegolf, van de Zuider-Zee, van de bedykte meeren, van de Noord-Zee, van den Westzaan, en van den Oostzaan en Waterland : volgens het rapport van

Foto: Bijzondere Collecties (UvA)

Nieuwe kaart van Noord Holland : verdeeld in de districten van het Noorden, van Kennemerland, van den Zuider-Zeegolf, van de Zuider-Zee, van de bedykte meeren, van de Noord-Zee, van den Westzaan, en van den Oostzaan en Waterland : volgens het rapport van

Noordelijke helft van Holland

De eerste verwarring is het gebruik van de term “Noord-Holland”. Een verklaring voor dit vroege gebruik moeten we zoeken in het feit dat deze kaart de noordelijke helft uitmaakt van een tweetal kaarten die gezamenlijk het gehele gewest Holland afbeeldt. Verder zien we rechtsonder vermeld: ‘Van Baarsel sculp. 1792’, wat een datering op dat jaar zou rechtvaardigen. Maar afgaande op de aangepaste titel, waarin sprake is van ‘het Volk van Holland’, moet deze uitvoering uit de tijd van de Bataafse Republiek stammen. Inderdaad wordt de kaart aangekondigd in een advertentie in de Amsterdamsche Courant van 23 januari 1796, wat dus het jaar moet zijn van deze aangepaste uitgave.

Detail van de titel van de Nieuwe Kaart van Noord-Holland

Foto: Bijzondere Collecties

Detail van de titel van de Nieuwe Kaart van Noord-Holland

Opgeplakt strookje

De volledige titel van de kaart luidt: Nieuwe kaart van Noord Holland : verdeeld in de districten van het Noorden, van Kennemerland, van den Zuider-Zeegolf, van de Zuider-Zee, van de bedykte meeren, van de Noord-Zee, van den Westzaan, en van den Oostzaan en Waterland : volgens het rapport van de Commissie tot de telling en verdeeling van het volk van Holland, en onder het onmiddelyk oog en opzigt dier Commissie vervaardigd / zeer nauwkeurig geteekend, en in ’t licht gegeeven, door Johannes Cóvens en Zoon te Amsterdam. Bij nauwkeurige bestudering blijkt dat het middelste deel van de titel op een strookje staat, die kennelijk over een oudere titel is geplakt. Dat klopt, want hier stond oorspronkelijk een aantal hoogheemraadschappen uit het Noorderkwartier die voor het hergebruik in 1796 niet meer terzake deden. Het is een mooie demonstratie van de wijze waarop de beroemde cartografen firma Mortier en Covens wist te laveren en variëren met behulp van het beschikbare kaartmateriaal.

Tekst: Jan Werner, conservator Kaarten en Atlassen bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. De tekst is een beknopte weergave van de uitvoerige beschrijvingen uit de publicatie Atlas der Neederlanden – kaarten van de Repbuliek en het prille KoninkrijkK.

Wil je meer weten over cartografie? Bekijk hier de openingstijden van de Bijzondere Collecties van de UvA en plan je bezoek.

Publicatiedatum: 27/11/2013